Γιατί πρέπει να γράφουμε "Χρίστος" και όχι "Χρήστος"

Όταν γίνεται ένα λάθος στη γλώσσα, η άγνοια και η συνήθεια συχνά το μονιμοποιούν. Το ίδιο συμβαίνει και με το βαπτιστικό όνομα Χρίστος, που κακώς οι περισσότεροι το γράφουν με –η (Χρήστος).

Αλλά το περίεργο είναι ότι στο λάθος επιμένουν οι εκκλησιαστικοί κύκλοι, λες και δε θέλουν να συσχετίσουν το όνομα αυτό με τον Χριστό, αλλά με το σπάνιο αρχαίο όνομα Χρήστος (που προέρχεται από το επίθετο χρηστός = ενάρετος).

Μια πρώτη δικαιολογία αυτών που γράφουν λαθεμένα το όνομά τους, είναι ότι έτσι πρωτογράφηκε το όνομα από τους παλαιούς Προέδρους των Κοινοτήτων (Χρήστος). Όμως, αν κάτι γράφεται λαθεμένα, αυτό δε σημαίνει ότι το λάθος πρέπει να διαιωνίζεται.

Στη συνέχεια, θα παραθέσω επιστημονικά και λογικά επιχειρήματα, που δικαιολογούν την ορθή γραφή (Χρίστος), αφού πρώτα εξηγήσω ότι ο αναβιβασμός του τόνου είναι κάτι το γνωστό τόσο στην αρχαία (αργός > Άργος, γλαυκός > Γλαύκος, φαιδρός – φαιδρά > Φαίδρα), όσο και στη νέα γλώσσα (λαμπρός > Λάμπρος, σταυρός > Σταύρος, κοντός > Κόντος : επώνυμο).

1. Το όνομα Χρίστος είναι λαϊκό (και γι’ αυτό πολύ διαδεδομένο) και δεν μπορεί να έχει σχέση με το επίθετο χρηστός, που αιώνες τώρα δε σώζεται στη λαϊκή γλώσσα.

2. Στα βυζαντινά και στα νεότερα χρόνια οι Έλληνες κράτησαν ονόματα διαπρεπών Αρχαίων (Σωκράτης, Αριστοτέλης, Σοφοκλής, Ευριπίδης κλπ) και όχι ονόματα άσημα, όπως είναι το όνομα Χρήστος στην Αρχαιότητα.

3. Το όνομα λοιπόν Χρίστος προέρχεται από το όνομα Χριστός = αυτός που έχει το χρίσμα της θείας αποστολής) και όχι από το Αρχαίο όνομα Χρήστος, όπως το χριστιανικό όνομα Δημήτριος προέρχεται από το όνομα του Αγίου Δημητρίου (και όχι από το όνομα του Δημητρίου Πολιορκητή), ή όπως το χριστιανικό όνομα Μάρκος το πήραμε από τον Άγιο Μάρκο τον Ευαγγελιστή (και όχι από τον Ρωμαίο Μάρκο Αυρήλιο), ή όπως το χριστιανικό όνομα Χρυσόστομος το πήραμε από τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο (και όχι από τον Δίωνα Χρυσόστομο).

4. Το θηλυκό Χριστίνα γράφεται με –ι, γιατί προέρχεται από το αρσενικό όνομα Χρίστος, και ποτέ δεν σκέφτηκε κανείς το όνομα αυτό, που φέρει η Μεγαλομάρτυς Χριστίνα (περί το 200 μ.χ.) να το γράψει με –η (Χρηστίνα). Έχουμε λοιπόν Χρίστος > Χριστίνα, όπως Παύλος > Παυλίνα. Και η Δυτική Εκκλησία γράφει Cristina (με –ι) και όχι Crestina (e = η).

5. Τόσο το όνομα Χριστίνα, όσο και το όνομα Χρίστος γιορτάζονται τα Χριστούγεννα, διότι και τα δύο έχουν σχέση με το όνομα Χριστός. Το όνομα Χρήστος γιατί να γιορτάζεται τα Χριστούγεννα;

6. Τέλος, το δικό μας Χρίστος φαίνεται ότι αποτελεί και χαϊδευτική συντόμευση ονομάτων που έχουν ως πρώτο συνθετικό τη λέξη Χριστός : Χριστόφορος > Χρίστος, Χριστόδουλος > Χρίστος (Γ. Χατζηδάκης, Μ. Φιλήντας). Έτσι και Νικόλαος > Νίκος, Κωνσταντίνος > κώστας.

Λοιπόν : Το όνομα Χρίστος γράφεται με –ι σύμφωνα με τη λεξικογραφία, την επιστήμη της Ετυμολογίας και την ιστορία του Χριστιανισμού. Η συσχέτιση με το όνομα του Χριστού αποτελεί δείγμα ευσέβειας και όχι ασέβειας, όπως μερικοί θέλουν να πιστεύουν. Η γλώσσα έχει μηχανισμούς, για να αποφύγει την ταύτιση : Χριστός > Χρίστος (αναβιβασμός τόνου), Παναγία > Παναγιώτα ή Πανάγιω ή Παναγιούλα (ελαφρά διαφοροποίησης της λέξης), Θεός > Θέος (αναβιβασμός τόνου) : επώνυμο.

Απομένει, όλοι μας ως χριστιανοί και ως ενημερωμένοι πολίτες να υιοθετήσουμε τη γραφή Χρίστος (με –ι) Κανείς δε θα μας κατηγορήσει ότι κάνουμε λάθος, και κανείς δε θα πει ότι είμαστε διαφορετικό πρόσωπο, αν η ταυτότητά μας γράφει λαθεμένα Χρήστος.

Το σημείωμα τούτο θα ήθελα να λειτουργήσει ως εύλογη πρόταση, πρώτα στις εκκλησιαστικές και έπειτα στις δημοτικές και τις άλλες Αρχές του Κράτους, για ορθή γραφή του ονόματος.

Το λάθος βέβαια ξεκινά από τις βεβαιώσεις βαπτίσεως που χορηγούν οι ιερείς, οι οποίοι οφείλουν να γράφουν σωστά και πλήρη τα ονόματα των παιδιών (ακουστικά και ορθογραφικά), για να μη μεταφέρονται έπειτα λαθεμένα στα επίσημα βιβλία και έγγραφα των Δήμων, των Σχολείων, του Στρατού, της Αστυνομίας, των Υπηρεσιών κλπ. Αν αυτό αρχίσει τώρα να γίνεται, με τις σχετικές υποδείξεις των Μητροπολιτών, τα ονόματα των συμπολιτών μας θα αποκτήσουν μελλοντικά τη δέουσα πληρότητα και ορθογραφία.

Νικόλαος Κατοίκος, φιλόλογος

(Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΝΕΟΣ ΑΓΩΝ της Καρδίτσας στις 25-12-2016)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Μ. Φιλήντα, Γλωσσογνωσία και Γλωσσογραφία Ελληνική, τόμος Α΄ , σελ. 65-72, Εκδοτική Εταιρεία «Αθηνά» Α.Ι. Ράλλη, Αθήναι 1924.
2. Γ. Μπαμπινιώτη, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα 1998 (Σχόλιο στη λέξη Χρίστος).
3. Λεξικά : Τεγόπουλου – Φυτράκη (Αθήνα 1989), Υπερλεξικό Παγουλάτου, Πολυλεξικό «Επιστήμης και Ζωής» : στο λήμμα Χρίστος