Η αξία της ζωής και η τραγωδία των Τεμπών (του Γιάννη Γουργιώτη)

Η ανθρώπινη ζωή είναι το υπέρτατο αγαθό, δώρο του Θεού-Δημιουργού στον άνθρωπο.

Μπαίνει ευθέως το ερώτημα: Πόση αξία δίνει ο δωρεοδόχος άνθρωπος σ’αυτό το θείο δώρημα; Το σέβεται, το ευλαβείται, δεδομένου ότι ο καθένας συμμετέχει σ’αυτή τη θεία ευεργεσία, αφού είναι υποκείμενο της θείας δημιουργίας. Εξατομικεύοντας τη σχέση του κάθε ατόμου με το Δημιουργό του, βρίσκεται το άτομο αυτό με φυσική συνέπεια ενώπιος ενωπίω, ένα ατελές ον αυτός με το τέλειο και το Ύψιστο Ον, του οποίου η πατρική αγάπη προς το πλάσμα του δημιουργεί για το δεύτερο μια σειρά από ηθικές υποχρεώσεις προς τον πατέρα και δημιουργό του. Πρώτο χρέος του είναι ο σεβασμός, η υπακοή και η αναγνώριση της ιδιότητας της μοναδικότητας του δημιουργού του: « Ούκ έσονται έτεροι θεοί πλήν εμού.. ». Άλλη θεία εντολή είναι η υποχρέωση του κάθε ανθρώπινου όντος να σέβεται το δώρο του Θεού , που είναι η ζωή. « Ού φονεύσης» εντέλλεται ο Θεός, δηλαδή να μην αφαιρέσεις τη ζωή άλλου ανθρώπου, διότι αυτή ανήκει στην εξουσία του Δημιουργού.

Μετά από αυτά δημιουργείται το πλαίσιο των καθηκόντων του ανθρώπινου όντος, οποιουδήποτε και οποιασδήποτε αξιακής κατάστασης και μορφής, χωρίς καμιά διάκριση, χωρίς καμιά ποιοτική αξιολόγηση

Στην ελευθερία για επιλογή του μέτρου που θα εφαρμόσει στον προγραμματισμό της πορείας που θα ακολουθήσει ο καθένας, συνήθως υπάρχει ατομική ή συλλογική παράβαση ανθρώπινων και θείων κανόνων έργω ή λόγω. Στο σημείο αυτό δημιουργείται διπλή ενοχή: έναντι της ηθικο-πνευματικής τάξης αφενός, και αφετέρου έναντι της ανθρώπινης δικαιικής τάξης. Ως γήινες υπάρξεις, μας αφορά άμεσα η δεύτερη περίπτωση, ήτοι η ανθρώπινη δικαιοσύνη.

Ουκ ολίγοι είναι εκείνοι που αθετούν τις προδιαγεγραμμένες ηθικές αρχές που συνομολόγησαν με τη θεία Αρχή. Στο σημείο αυτό δημιουργείται ηθική ενοχή, άρα ευθύνη για τις παραβάσεις της έννομης πνευματικής τάξης. Όσον αφορά στο ζήτημα αυτό, της θρησκευτικής παράβασης, δηλαδή της θρησκευτικής ανυπακοής στις εντολές της θείας δικαιοσύνης, το ζήτημα ανάγεται στην πίστη του καθενός ( εννοείται χριστιανού, παραμένοντας στα καθ’ημάς), που είτε σέβεται και συμμορφώνεται με το θείο κανόνα είτε τον παραβιάζει. Στην τελευταία περίπτωση έχουν ισχύ οι Άγιες Γραφές, σύμφωνα με τις οποίες η ηθική ενοχή κρίνεται στη μελλοντική (θεία) δικαιοσύνη, μετά θάνατον. Αυτή είναι η πίστη μας ως ορθόδοξων χριστιανών.

Παραμένοντας στις ανθρώπινες συμπεριφορές που παραπέμπουν στο σεβασμό ή μη της ανθρώπινης ζωής, ο οποιοσδήποτε έχει να παρατηρήσει πολλά στη διαχρονία της ιστορίας. Ποικιλία μέσων και τρόπων εξαφάνισης της ατομικής ζωής , συχνά αναίτια, ή εκατόμβες ανθρώπων, ολοκαυτώματα κυριολεκτικά, είναι δηλωτικά της ανθρώπινη θηριωδίας. Εκεί περιφρονείται η ανθρώπινη ζωή και απαξιώνεται ο ανώτατος ηθικός κανόνας, όπως τον περιγράφω πιο πάνω.

Αναφέρω εδώ, ως παράδειγμα, τους πολέμους, σαν τη συνηθέστερη μορφή εσκεμμένης δολοφονικής πράξης, δηλαδή μαζική αφαίρεση της ζωής. Ο πόλεμος γίνεται βάσει στρατηγήματος, άρα είναι εκ προμελέτης εκτέλεση ανθρώπινων όντων.

Το στοιχείο που ενοχοποιεί την τέλεση ενός πολέμου είναι συνήθως η ανυπαρξία λογικής και αιτιολογημένης αιτίας για τη διεξαγωγή του. Πρόσφατο παράδειγμα τέτοιου πολέμου είναι ο επί των ημερών μας Ρωσο-Ουκρανικός.

Υπάρχουν και περιπτώσεις που απουσιάζει η ανθρώπινη υπαιτιότητα για την ατομική ή τη μαζική απώλεια ανθρώπινης ζωής. Είναι εκείνες που οφείλονται σε φυσικά αίτια, όπως είναι οι σεισμοί. Στις περιπτώσεις αυτές δεν υπάρχει ανθρώπινη ευθύνη, εκτός κι αν υπάρχει δυνατότητα πρόβλεψης, ώστε να ληφθούν αναγκαία μέτρα για περιορισμό θυμάτων και ζημιών, αλλά δεν ενεργοποιούνται τα μέτρα αυτά. Τέτοιοι σεισμοί, πολλοί και καταστροφικοί, έχουν σημειωθεί στην Ελλάδα στο παρελθόν, παλαιό και πρόσφατο, τελευταία δε και στην Τουρκία, μέγιστος και καταστροφικός. Χιλιάδες υπήρξαν τα θύματα εκεί.

Η τραγωδία των Τεμπών

Αναφέρω, τέλος, και μια άλλη περίπτωση πρόκλησης συμφορών. Είναι η περίπτωση της υποκειμενικής ευθύνης προσώπων ταγμένων να προσφέρουν υπηρεσίες, έναντι αμοιβής, σε καίριες κρατικές υπηρεσίες. Θα εστιάσω εδώ στην περίπτωση του τραγικού συμβάντος των Τεμπών της Θεσσαλίας, ήτοι στη σύγκρουση από λάθος δύο αμαξοστοιχιών κινουμένων με αντίστροφη τροχιά στην ίδια σιδερογραμμή! Το αποτέλεσμα ήταν αβυσσαλέο! Προκάλεσε εθνική δοκιμασία για τη χώρα μας, αλλά και βαρύ πένθος, παραλύοντας τη ζωντάνια της κρατικής λειτουργίας, με το θάνατο 57 ατόμων κυρίως νέων παιδιών και πολλών τραυματιών!

Το πένθος, όπως είναι φυσικό, βαραίνει θρηνητικά τις οικογένειες των θυμάτων. Προκαλεί ταυτόχρονα και εθνική οδύνη, γιατί χάνονται νέοι άνθρωποι, νέα παιδιά που δεν πρόλαβαν να χαρούν τη ζωή τους, παιδιά που έκαναν όνειρα για το μέλλον τους. Για μια χώρα, όπως η Ελλάδα με οξύ το δημογραφικό πρόβλημα, κάθε απώλεια νέων ατόμων, είναι μια περίπτωση αιμορραγίας στο σώμα της χώρας μας. Προέχει όμως για τώρα η θλίψη, η οδύνη και η οργή των χαροκαμένων οικογενειών προς τις οποίες εκφράζεται ειλικρινής συμπάθεια και νοερή συμμετοχή στο πένθος τους.

Είναι αυτονόητη η πρόταση όλου του ελληνικού λαού προς την Πολιτεία να ερευνήσει επισταμένως τα αίτια και τις ευθύνες, που προκάλεσαν αυτή την τραγωδία. Η Δικαιοσύνη να κάνει αδέκαστα και αντικειμενικά το χρέος της, το δε πολιτικό σύστημα, τα κόμματα και οι παρατάξεις να πάψουν το κυνήγι των μαγισσών, προσδοκώντας φτηνά οφέλη.

Οι εθνικές παθογένειες που γίνονται αιτία πρόκλησης ατυχημάτων και πολλαπλών ζημιών, είναι απόρροια της διαχρονικής ευθύνης όλων των πολιτών αυτής της χώρας. Όλοι είμαστε υπεύθυνοι για κάτι, για λίγα ή πολλά. Επιδίωξή μας θα πρέπει να είναι η αντιστροφή της νοοτροπίας μας. Να καταβάλουμε το maximum της ενεργητικότητάς μας για χάρη της ειρηνικής ζωής της χώρας και της ευημερία του λαού, της «ευδαιμονίας» του , που ήταν το ιδανικό των αρχαίων προγόνων μας.

Κλείνω τούτο το άρθρο με μια συμπλήρωση για τη σημασία της ανθρώπινης ζωής, όπως τονίζω στην αρχή. Με την απώλεια της κάθε ατομικότητας χωριστά, όπως στο αναφερόμενο τραγικό γεγονός, πλανάται όλο το ψυχοπνευματικό φορτίο της ύπαρξης που χάνεται: σκέψεις, ιδέες, συναισθήματα. Το συναισθηματικό, ιδίως, στοιχείο είναι ο συνδετικός κρίκος των ανθρώπινων σχέσεων, είναι ο ψυχικός μηχανισμός ταύτισης των μεν με τους δε. Είναι επί πλέον η πνευματική δύναμη που αρχικά εμφανίζεται στην οικογένεια και βαθμηδόν εκτείνεται στο κοινωνικό περιβάλλον, με τις επαφές και τις λογής προσεγγίσεις των ατόμων..

Λυπούμαστε και θλιβόμαστε για το χαμό προσώπων και ατόμων που δε γνωρίσαμε ποτέ ούτε γνωρίζουμε. Αυτή είναι η δύναμη της ανθρώπινης ψυχής. Το πνεύμα και το συναίσθημα εκπέμπουν μυστηριακά την πνοή της ενότητας που διαχέεται στα άτομα, συνδεόμενα με κοινές ιδέες, με κοινά ιδανικά, με κοινές πεποιθήσεις και άλλα πολλά γνωρίσματα. Όλα αυτά ξεπερνούν την κοινή ανθρώπινη λογική. Ανήκουν στη σφαίρα του ιδεατού. Η ανθρώπινη διάνοια αρκείται στο στοιχείο της συμβατικότητας και της αποδοχής των φαινομένων, ενώ η ουσία της καθαρής ιδέας, αυτή που ερευνά η φιλοσοφική σκέψη, παραμένει ασύλληπτη. Από το σημείο αυτό ξεκινά η εξήγηση της πλάνης και των ψευδαισθήσεων των ηγεσιών, που στο πεδίο των αποφάσεων για το τι δέον γενέσθαι, οδηγούν σε ασύμβατες καταστάσεις.

Τα στοιχεία αυτά δεν είναι μόνον ελληνικό γνώρισμα. Εξυπακούεται ότι είναι πανανθρώπινα, όπου γης. Το ότι παραβιάζονται αλόγιστα με συνέπεια όσα αναφέρω πιο πάνω, είναι μια άλλη ιστορία. Ανήκει στη φιλοσοφική και θεολογική ανάλυση που δεν είναι του παρόντος, αλλά ούτε και αντικείμενο της δικής μου ανεπάρκειας για μια τέτοια εμβάθυνση, να διεισδύσω δηλαδή στα βαθύτερα αίτια a priori δεδομένων. Αυτά είναι ζήτημα των επέκεινα ιδεών που υπερβαίνουν τη σχετικότητα της εμπειρικής πραγματικότητας.

Γιάννης Γουργιώτης