Σύνθεση ή ανάθεμα;

Γράφει ο Δημήτρης Χριστόπουλος

Είναι δύσκολο, πια, να αντιληφθεί κανείς την ταχύτητα με την οποία εξελίσσεται και μεταλλάσσεται η κοινωνία. Ακόμη κι ένας ψύχραιμος παρατηρητής μπορεί, μεν, με ευκολία να διαπιστώνει πως οι αλλαγές που επιτελέστηκαν στην ελληνική κοινωνία τις πρώτες δυο δεκαετίες του 21ου αιώνα είναι, ενδεχομένως, πολλαπλάσιες των αντίστοιχων αλλαγών της μεταπολεμικής Ελλάδας μέχρι το πρόσφατο παρελθόν, ίσως, αδυνατεί, όμως, να ελέγξει τον ρυθμό και την ταχύτητα που αυτές πραγματοποιήθηκαν καθώς και τα χρονικά σημεία που αφήναμε, ανεπιστρεπτί, πίσω τα δεδομένα μιας κοινωνικής «πίστας» για να περάσουμε στην επόμενη.

Ο θεσμός της οικογένειας και της παιδείας, η κοινωνική και πολιτική ζωή, γενικότερα, ο τρόπος διασκέδασης και ψυχαγωγίας, τα οικονομικά στεγανά, ο εργασιακός χάρτης και ο επαγγελματικός προσανατολισμός άλλαξαν πολλά «κοστούμια» σε ένα θεατρικό έργο με πολλές πράξεις σε συμπιεσμένο χρόνο χωρίς, φυσικά, να πιστεύει κανείς πως βιώνουμε, πια, μια εποχή ηρεμίας και σταθερότητας.

Αφήνοντας κατά μέρος τις αντίρροπες δυνάμεις προοδοπληξίας και προγονοπληξίας που οι εκφραστές τους, εν γνώσει ή εν αγνοία τους, υπερασπίζονται σθεναρά σε οικογενειακά τραπέζια, κοινωνικές συναθροίσεις και μπαρουτοκαπνισμένα πληκτρολόγια, ας εστιάσουμε, αρχικά, στα θετικά αποτυπώματα που άφησαν, και σταδιακά εδραιώνονται, οι κοινωνικές αυτές μεταμορφώσεις. Η νέα γενιά δείχνει τη διάθεση να καταρρίψει απαρχαιωμένα κοινωνικά στερεότυπα που θεμελίωναν χρόνια συνθήκες αγκυλώσεων και κοινωνικής αναλγησίας. Έννοιες όπως η πατριαρχία δείχνουν να μη χωράνε πια στους κόλπους των σύγχρονων κοινωνικών κανόνων. Η αποδοχή της διαφορετικότητας, η αλληλεγγύη με νέους, ισχυρούς τρόπους έκφρασης προς κοινωνικές ομάδες που την έχουν ανάγκη, και η ανακούφιση που δίνει το αίσθημα ελευθερίας αυτοπροσδιορισμού μακριά από άτυπους και καταπιεστικούς κανόνες του παρελθόντος, αποκτούν ολοένα και ισχυρότερες βάσεις. Το πλέον αισιόδοξο, δε, είναι το αίσθημα αποδοχής των αλλαγών αυτών που όλο και πιο ελεύθερα εκφράζει σημαντικό μέρος παλαιότερων ανθρώπων, παρότι δε φέρουν την απόλυτη ευθύνη, αν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι, για τις συνθήκες που είχαν τόσα χρόνια διαμορφωθεί. Το σπίτι, το σχολείο και η κοινωνία τους υπέδειξε με αδιαπραγμάτευτο τρόπο πως το αποδεκτό, το σωστό, το «κανονικό» είχε αυστηρά καθορισμένα χαρακτηριστικά.

Πόσο εύκολο είναι, άραγε, να «ξυπνήσει» κανείς ένα πρωί ενώ διανύει, ενδεχομένως, το τελευταίο τρίτο της ζωής του και να επαναπροσδιορίσει ως απαράδεκτα όσα επί μια ζωή θεωρούνταν τυπικώς αυτονόητα;

Κι όμως υπάρχουν πολλοί που το κατάφεραν…

Στον αντίποδα, τώρα, της κοινωνικής ομάδας που έως τώρα παρατηρούμε και διαπιστώνοντας ότι από το φάσμα των μεγάλων επαναπροσδιορισμών λάμπουν δια της απουσίας τους σημαντικές ενότητες, φρονώ, πως σημαντικό μέλημα όλων θα πρέπει να είναι η ενεργοποίηση και η αναθέρμανση του ενδιαφέροντος των νέων ανθρώπων για τα πολιτικά δρώμενα. Είναι αντιληπτό πως η απογοήτευση είναι μεγάλη. Είναι κατανοητό πως η εκκωφαντική απουσία της νέας γενιάς από την πολιτική σκηνή ερμηνεύεται και χρησιμοποιείται βολικά πολλές φορές από όσους λυμαίνονται την πολιτική σκηνή.

Προς τους ανθρώπους, όμως, της νέας γενιάς, στην οποία κι εγώ ανήκω, έχω να πω πως προοδευτική εξέλιξη a la carte δε μπορεί να υπάρξει, όπως δε μπορεί να υπάρξει πολιτική που δεν αφορά τον καθένα μας ξεχωριστά. Είναι χρέος μας να είμαστε παρόντες, να ακούμε, να διαβάζουμε, και με το φίλτρο της κριτικής σκέψης να συνδιαμορφώνουμε όλα όσα μας αφορούν, όλα όσα μας πάνε μπροστά με φρέσκες ιδέες και δεδομένα αλλά, ταυτόχρονα, οφείλουμε να «κλέψουμε», σοφά, όσα χρήσιμα (υπάρχουν προφανώς και τέτοια) μας κληροδότησαν οι προηγούμενες γενιές.

Ήρθε η ώρα να αφήσουμε κατά μέρος τα καταγγελτικά λόγια που ευαγγελίζονται το ανάθεμα στους γονείς και τους παππούδες μας για τη σημερινή μετριότητα της κοινωνίας και στην πράξη να διεκδικήσουμε όσα υποστηρίζουμε ότι δικαιούμαστε. Η ενασχόληση με την πολιτική είναι ένα πεδίο προτεραιότητας και έτσι θα πρέπει να το αντιμετωπίζουμε.

Και επειδή η ζωή είναι κύκλος, καλύτερα τώρα που είμαστε πιο δεκτικοί σε αλλαγές, γιατί αν αύριο τα παιδιά μας διεκδικήσουν ως αυτονόητη την κατάρριψη του μοντέλου αντιμετώπισης της πολιτικής πραγματικότητας, που εμείς τόσο απερίσκεπτα συντηρούμε, ίσως «ζοριστούμε».. όπως ζορίζονται κάποιοι παλαιότεροι σήμερα να δεχθούν ότι η καταγωγή, το φύλο, το θρήσκευμα ή ο σεξουαλικός προσανατολισμός δεν είναι κριτήρια αποδοχής, αναγνώρισης, και ευημερίας.

Οι επικείμενες αυτοδιοικητικές εκλογές πέραν από έμπνευση για τέτοιου τύπου τοποθετήσεις, ίσως, αποτελούν και μια καλή αφορμή να εκκινήσουμε σε μια νέα πραγματικότητα σύγχρονης, ποιοτικής και αναβαθμισμένης Δημοκρατίας με πυλώνες τη σκεπτόμενη θέση, τη δημιουργική αντίθεση και την εποικοδομητικά ζητούμενη σύνθεση.

Δημήτρης Χριστόπουλος
Εκπαιδευτικός