Το όραμα μιας πληγωμένης ελευθερίας

Γράφει ο Γιάννης Γουργιώτης

Οι αναταραχές στα ανατολικά της χώρας μας, ήτοι στη Μέση Ανατολή, μου δίνουν το κίνητρο να σκεφτώ, ότι οι τοπικοί -για την ώρα- πόλεμοι οδηγούν στο ερώτημα για το ποιος έχει το δίκιο και «ήρξατο χειρών αδίκων» ή το άδικο, ώστε να συντηρείται αυτή η αναστάτωση που φέρνει τα πάνω κάτω στη ζωή, όχι μόνον των γειτονικών χωρών, αλλά και σε ευρύτερη κλίμακα, κυρίως στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Όπως και νά ‘χει, η ανωμαλία αυτή έχει άμεση αντανάκλαση στη χώρα μας, κυρίως λόγω γειτνίασης αυτής προς τις αντιμαχόμενες χώρες.

Η υφιστάμενη κατάσταση ομοιάζει με θρυαλλίδα, η οποία ανά πάσα στιγμή μπορεί να οδηγήσει σε γενική ανάφλεξη. Δεν μπορεί κανείς να νιώθει σιγουριά για το τι τέξεται η επιούσα. Αποτέλεσμα αυτής της αβεβαιότητας είναι το άγχος, ο φόβος για τα χειρότερα. Αυτό το συναίσθημα έχει τα επακόλουθα εις βάρος της κοινωνικής και οικονομικής συνοχής , γενικά σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής των οργανωμένων κοινωνιών. Εννοώ εδώ την ύπαρξη ενός αμφιλεγόμενου συλλογικού βίου σε πλαίσια μη ειρηνικής συνύπαρξης.

Υπάρχει άραγε αληθινή ελευθερία στον πλανήτη μας; Οι διαμορφωμένες συνθήκες στην παγκόσμια πολιτισμική ζωή υπό την επίδραση τεράστιων αλλαγών και εξελίξεων της επιστήμης, τόσο σε καθαρά ανθρωπιστική διάσταση, στο ανθρώπινο δηλαδή πεδίο, όσο και στην τελειοποίηση της πολεμικής βιομηχανίας με παραγωγή πολεμικών μέσων με καταστροφική δυνατότητα, συντελούν σε πολλαπλές διαφοροποιήσεις. Αν λείψει τώρα η αυτοσυγκράτηση των μεγάλων Δυνάμεων που διαθέτουν τα μέσα αυτά και περνούν στο παιγνίδι της διελκυστίνδας, τότε μεγεθύνεται ο τρόμος και η αβεβαιότητα για την πορεία των πραγμάτων, γιατί κάπου εκεί ελλοχεύει ο κίνδυνος ενεργοποίησης της πυρηνικής απειλής. Αυτό και μόνον ανατρέπει ή απλά στενεύει τα περιθώρια της ιδανικής ελευθερίας, όπως τη γνώριζαν οι παλαιότεροι στην παραδοσιακή της μορφή και το περιεχόμενο, όταν η περίπτωση ολέθρου ήταν ανύπαρκτη ή περιορισμένη γεωγραφικά.

Δεν είναι όμως μόνη αιτία ο πόλεμος αυτός καθεαυτόν, που δημιουργεί ανελεύθερες καταστάσεις. Ο φόβος μιας ενδεχόμενης ανάφλεξης δημιουργεί συνθήκες αβεβαιότητας που μεταφέρεται κυρίως στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Περιορίζεται έτσι η παραγωγή καταναλωτικών προϊόντων, ανεβαίνουν οι τιμές βασικών αγαθών κλπ. Σύγχρονο απτό παράδειγμα είναι ο πόλεμος Ρωσίας και Ουκρανίας. Εκεί, λόγω πολέμου δημιουργήθηκε στενότητα παραγωγής αγροτικών προϊόντων, ειδικότερα του σίτου, με συνέπεια την αύξηση της τιμής του άρτου, βασική τροφή των μη εχόντων σε κάθε χώρα.

Η αντιπαλότητα των ειρημένων χωρών συνεχίζεται μέχρι σήμερα με επιπλέον είσοδο στο πολεμικό παιγνίδι και άλλων συμμαχιών. Στην περίπτωση αυτή η Ρωσία, μεγάλος παραγωγός φυσικών προϊόντων, πετρελαίου και φυσικού αερίου, περιορίζει την παραγωγή τους, ενώ συγχρόνως ρυθμίζει τις αυξομειώσεις των τιμών τους σύμφωνα με τα συμφέροντά της και, επίσης, ως όπλον πίεσης στο χρηματιστήριο των ενεργειακών μέσων σε διεθνές επίπεδο. Θύματα αυτών των μέτρων είναι η μεσαία τάξη και η κατώτερη κοινωνικό-οικονομική τάξη. Οι άνθρωποι αυτοί βιώνουν τραγικά τη στέρηση αυτών των αγαθών, επομένως οι οικονομικές ανάγκες είναι αιτία γένεσης άγχους και περιορισμένης ελευθερίας.

Η πρόσφατη σύρραξη μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων, δύο διαχρονικά αντιμαχόμενων εθνοτήτων, έρχεται να οξύνει την τοξικότητα στην ήδη διαταραγμένη κατάσταση στη Μέση Ανατολή, αυξάνοντας έτσι τα προβλήματα της πληγωμένης ειρήνης, με επιπλέον γνώρισμα τον ενισχυμένο σύγχρονο εξοπλισμό των Παλαιστινίων και με αλλαγή της πολεμικής τακτικής, με την καθοδήγηση των σκληροτράχηλων μαχητών της ΧΑΜΑΣ, που έχει τη φανερή υποστήριξη του Ιράν. Αυτή όμως είναι μια άλλη ενδιαφέρουσα περίπτωση. Θεού θέλοντος θα επανέλθω στο ζήτημα αυτό.

Έως εδώ αναφέρθηκα στο θέμα της ελευθερίας υπό την ευρύτερη έννοια, ήτοι τη συλλογική ελευθερία των κοινωνικών ομάδων. Το θέμα αυτό δεν εξαντλείται εδώ. Εξυπακούεται ότι υπάρχει και η ατομική ελευθερία του καθένα μας, ήτοι η ελευθερία ως συνειδησιακό περιεχόμενο. Είναι ένα μεγάλο και ενδιαφέρον θέμα που προτίθεμαι να ερευνήσω σε κάποια στιγμή.

Γιάννης Γουργιώτης.