«Εργασιακή ζούγκλα και δημογραφική έρημος» (του Γιάννη Σαρακιώτη)

Η δημογραφική συρρίκνωση συνιστά το μεγαλύτερο πρόβλημα, που αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα μας, όπως ομολογείται από το σύνολο των πολιτικών κομμάτων και των κοινωνικών φορέων. Ωστόσο, είναι αρκετή η διαπίστωση του προβλήματος; Αρκούν τα κυβερνητικά ευχολόγια, προκειμένου η Πολιτεία να δώσει πειστικές απαντήσεις και διεξόδους προς τους νέους ανθρώπους, οι οποίοι επιθυμούν να κάνουν οικογένεια αλλά δεν τους προσφέρονται τα αναγκαία εχέγγυα, η προσήκουσα κοινωνική προστασία και μια αξιοπρεπής οικονομική στήριξη;

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), οι γεννήσεις στην Ελλάδα κατά το 2023 ανήλθαν σε 71.455 καταγράφοντας μείωση κατά 6,1% σε σχέση με το 2022 που ήταν 76.095 και οι θάνατοι (128.101) ήταν σχεδόν διπλάσιοι των γεννήσεων. Μάλιστα, χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η μείωση πληθυσμού αποτελούσε πανευρωπαϊκό φαινόμενο στα χρόνια της πανδημίας, αλλά το 2023, ο πληθυσμός της Ε.Ε. επέστρεψε σε ανοδικούς δείκτες. Όμως, η Ελλάδα συνέχισε την καθοδική της πορεία σημειώνοντας τη δεύτερη μεγαλύτερη μείωση πληθυσμού της Ε.Ε. καθώς, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία (EUROSTAT) τον Ιανουάριο του 2023 η χώρα μας μετρούσε 10.414.000 και τον Ιανουάριο του 2024, 10.397.200 κατοίκους.

Ο κ. Μητσοτάκης έχει αναφερθεί στο δημογραφικό ως «μεγάλη πρόκληση», «υπαρξιακό ζήτημα» και «εθνική προτεραιότητα», χωρίς όμως να λαμβάνει ουσιαστικά μέτρα αντιμετώπισής του. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης, η αύξηση των γεννήσεων συνδέεται με τις υποδομές οι οποίες εξασφαλίζουν την ισορροπία μεταξύ εργασιακής και προσωπικής ζωής. Τί γίνεται όμως στην πατρίδα μας; Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Εργασίας της Γ.Σ.Ε.Ε., η Ελλάδα παρουσιάζει τη χαμηλότερη ποιότητα εργασίας με το 75% των εργαζομένων να δηλώνουν ότι αισθάνονται «σωματική εξάντληση μετά τη δουλειά», με τα σχετικά ποσοστά να είναι ακόμη πιο δραματικά σε κλάδους όπως του τουρισμού-επισιτισμού (83%), χονδρικού-λιανικού εμπορίου (76%) και μεταφορών-αποθήκευσης (76%). Μάλιστα, η ίδια έρευνα καταδεικνύει ότι το 61% των εργαζομένων θεωρεί πως η εργασία έχει επηρεάσει τη σωματική τους υγεία.

Πέραν των ευχολογίων, η Κυβέρνηση της Ν.Δ. οφείλει να αντιληφθεί ότι πρέπει να καλλιεργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες προστασίας του θεσμού της οικογένειας χωρίς διαφόρων τύπων “pass”, στα οποία αρέσκεται για επικοινωνιακούς λόγους, αλλά μέσω της καταπολέμησης της εργασιακής επισφάλειας και της διασφάλισης ομαλής λειτουργίας κοινωνικών δομών, όπως για παράδειγμα τα Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης (Κ.Δ.ΑΠ.) από τα οποία 1 στους 2 δικαιούχους δεν έγινε δεκτός το 2024. Η ανυπαρξία βούλησης στήριξης των εν λόγω δομών επιφέρει διπλό πλήγμα, τόσο προς τις οικογένειες, όσο και προς τους εργαζόμενους των φορέων οι οποίοι βιώνουν την εργασιακή επισφάλεια εξαιτίας της διαρκώς μειούμενης κρατικής χρηματοδότησης.

Στον ιδιωτικό τομέα, η κατάσταση είναι εξόχως προβληματική. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, 1 στους 4 εργαζόμενους δεν έλαβε την αναπροσαρμογή των αποδοχών, που δικαιούταν μετά την αύξηση του κατώτατου μισθού, ενώ η Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδας (Ο.Ι.Υ.Ε.) έχει τονίσει ότι υπάρχουν αμέτρητες καταγγελίες εργαζομένων για εκβιαστικές πρακτικές εργοδοτών, καθώς και αυθαίρετες και αδικαιολόγητες απολύσεις εργαζομένων που είχαν εργασιακή προϋπηρεσία πριν το 2012, προκειμένου να αποφύγουν την αύξηση των μισθών και την καταβολή του επιδόματος των τριετιών.

Επιστέγασμα της συγκεκριμένης κατάστασης αποτελεί η ραγδαία αύξηση των εργατικών ατυχημάτων και δυστυχημάτων κατά τα τελευταία χρόνια. Από 11.957 το 2021 εκτοξεύτηκαν σε 14.388 το 2022 και σε 14.920 το 2023, ενώ το 2024 καταγράφονταν κατά μέσο όρο 44 ατυχήματα ημερησίως! Ενδεικτικά, η Ομοσπονδία Συλλόγων Εργαζομένων Τεχνικών Επιχειρήσεων Ελλάδος έχει επισημάνει ότι το 2022 καταγράφηκαν 104 θάνατοι σε εργατικά δυστυχήματα, ενώ το 2023 ο αριθμός ανήλθε σε 179 θανάτους. Η επιδείνωση όλων των δεικτών, που σχετίζονται με την εργασία, δεν αποτελεί φυσικό φαινόμενο, αλλά αποτέλεσμα της νομοθέτησης της Ν.Δ. και συγκεκριμένα των κυρίων Χατζηδάκη και Γεωργιάδη (βλ. Ν. 4808/2021 και Ν.5053/2023).

Το εκρηκτικό μείγμα ανυπαρξίας κοινωνικού κράτους, κατάλυσης των εργασιακών σχέσεων και όξυνσης της εργασιακής επισφάλειας αποτυπώνεται με μεγάλη σαφήνεια στη δημογραφική κατάρρευση της πατρίδας μας, η οποία επιμένει να κινείται κόντρα σε κάθε ευρωπαϊκή πρακτική. Τη στιγμή που η Ισπανία μειώνει το χρόνο εργασίας από τις 40 στις 37,5 ώρες εβδομαδιαίως, η Κυβέρνηση Μητσοτάκη βαδίζει στην αντίθετη κατεύθυνση, αρνούμενη να προσφέρει στις νέες οικογένειες προοπτική και συνθήκες αξιοπρεπούς και ασφαλούς εργασίας και διαβίωσης.

Η αντίληψη της Κυβέρνησης της Ν.Δ. για τις εργασιακές σχέσεις και τη δημογραφική πρόκληση ως δύο διακριτά ζητήματα συνιστά ένα λάθος, που πληρώνει καθημερινά η ελληνική κοινωνία. Η αποκατάσταση των βασικών αρχών των συλλογικών διαπραγματεύσεων, η ενίσχυση της Επιθεώρησης Εργασίας, η επαναφορά του βάσιμου λόγου απόλυσης, η μέγιστη δυνατή μείωση των νόμιμων χρονικών ορίων εργασίας, η κατοχύρωση της συνδικαλιστικής λειτουργίας και η ρύθμιση της τηλεργασίας συνιστούν βασικές προϋποθέσεις αντιμετώπισης του δημογραφικού. Οι εν λόγω πολιτικές πρωτοβουλίες οφείλουν να λαμβάνονται από κοινού με την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, το οποίο γνωρίζει πρωτοφανή οπισθοδρόμηση κατά τα τελευταία χρόνια. Η αύξηση του επιδόματος μητρότητας και η κατοχύρωσή του για το σύνολο των επαγγελματικών κατηγοριών, καθώς και η εξασφάλιση ένταξης όλων των παιδιών σε βρεφονηπιακούς σταθμούς με διευρυμένο ωράριο και σε Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης (Κ.Δ.Α.Π.) αποτελούν μέτρα, τα οποία δύνανται να συνεισφέρουν προς την κατεύθυνση αντιστροφής της δημογραφικής συρρίκνωσης.

Ιωάννης  Σαρακιώτης
Δικηγόρος – Βουλευτής Φθιώτιδας

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ Μάνα Ελλάδα (του Χρήστου Τσουράκη)