Κατεβαίνοντας προς το 2025…(του Κώστα Θερμογιάννη)

Γράφει ο Κώστας Θερμογιάννης.

Οι παππούδες μας, με την ασύχαστη σκέψη και τον νουνεχή τους ιδρώτα, καλλιέργησαν σε τούτο τον τόπο όχι μόνο την καρποφόρα γη τους αλλά κυρίως την άπλαστη συνείδηση των ανθρώπων, σπέρνοντας σπόρους ελευθερίας, επαληθευμένης και χρηστικής για τον άνθρωπο επιστήμης κι αληθινής δημοκρατίας. Έσπειραν όμως κι αυτό το αμιγώς ελληνικό κι ανάδελφο γνώρισμα, το φιλότιμο, το οποίο όμως ο δυτικός κόσμος προσπέρασε γιατί δεν μπόρεσε να αντιληφθεί και να κατανοήσει τη σημαντικότητα και την κοινωνική του χρησιμότητα. Γιατί τούτο το ελληνικό χαρακτηριστικό, ως στοιχείο ευσυνειδησίας και ευαισθησίας, είναι άρρηκτα συνυφασμένο αφενός με το κοινωνείν, που δεν αποτελεί προτεραιότητα της Δύσης, με την πρόταξη δηλαδή των κοινών και της πόλης έναντι του ατομικού, και αφετέρου με το χρόνο. Με το χρόνο τού τώρα, τού σήμερα, γιατί το φιλότιμο είναι πράξη και όχι υπόσχεση και δεν μπορεί να υπάρξει σε χρόνο μελλοντικό, στο χρόνο τού αύριο, αφού πάντοτε η ανάγκη και η χρεία είναι στοιχείο τού παρόντος. Λογάριαζαν άλλωστε το αύριο μόνο ως το αποθετήριο της υστεροφημίας τους και όχι ως μέλλοντα χρόνο απόδοσης επενδύσεων και κερδοφορίας, όπως ο παρατηρητής θα διαπιστώσει ότι συμβαίνει στις μέρες μας. Η κοινωνική εμπειρία τού σήμερα άλλωστε δεν προϋποθέτει -δυστυχώς- την ύπαρξη πολιτών, κοινωνών αρχής δηλαδή κατά το αριστοτελικό πρότυπο, αλλά μονάδων παραγωγής οικονομικών μεγεθών!

Η Δύση έμαθε από νωρίς να συνδέει την ελευθερία, την επιστήμη, τη δημοκρατία αλλά και το ίδιο το αύριο με το οικονομικό κέρδος. Εφηύρε χρηματιστήρια, τράπεζες, τόκους, άγχος και άχθος αβάσταχτο για τους ώμους των πολιτών, διαλύοντας την πρωτογενή τους επιθυμία για συμμετοχική αλληλεπίδραση στον κοινό βίο. Το ατομικό κυριαρχεί πια επί του συλλογικού, επιτρέποντας στην οικονομία να πορεύεται ασύδοτη στις μέρες μας εκτοπίζοντας τις ανθρωποκεντρικές ιδέες από την πολιτική, την κοινωνία, την εκπαίδευση ακόμα κι από τις τέχνες σε ορισμένες περιπτώσεις! Ο σημερινός άνθρωπος δυσκολεύεται να ανταπεξέλθει στις ανάγκες του όχι γιατί δε θέλει ή δεν μπορεί ή επειδή ενδεχομένως είναι τεμπέλης, αλλά γιατί το οικονομικό σύστημα δρα με τόσο υπέροχα μελετημένο τρόπο, που στοχεύει διαρκώς, ως εμμονικός αυτοσκοπός του, στη δημιουργία χρέους και στη συνέχεια στη μετουσίωσή του σε ατέρμονη (και ανεξόφλητη) οφειλή από την οποία αποκομίζει τεράστια οφέλη. Ο άνθρωπος όμως υποφέρει μέσα σε αυτό το οικονομικό καθεστώς και μέσα στην κοινωνική του μοναξιά.

Η κοινωνία μεταλλάχθηκε από ιδεατός χώρος συνύπαρξης σε άφθορο μηχάνημα παραγωγής αγωνίας και φόβου, συμπαρασύροντας σε αυτή της την μετάλλαξη και τον ανθρώπινο βίο. Έχει καταστεί στην εποχή μας μια ανθρωποφέρουσα οντότητα μέσα στην οποία δραματουργείται η σύγχρονη Οδύσσεια: Ο πολίτης σήμερα ομοιάζει με μια ωχρή αντανάκλαση της σκιάς του, μαθαίνει από τα γεννοφάσκια του να εξουδετερώνει τη φαντασία του και να ικανοποιείται αναζητώντας και κυνηγώντας τα κίβδηλα υποκατάστατα ελπίδας που, εμπορευματοποιημένα πια, σερβίρονται στα αφηγηματικά παραληρήματα των προεκλογικών υποσχέσεων. Ο εκπεσμός της ζωής του σε μια καθημερινότητα υποθηκευμένη και χωρίς προοπτική ανάκαμψης, τον οδηγεί σε έναν βίο σχεδόν σε προσφυγιά, εκτός του συναρπαστικού ανθρώπινου μεγαλείου. Καλείται να αναμετρηθεί με τις συνέπειες της θηριώδους ορμής που έχει εγκαθιδρύσει το παγκοσμιοποιημένο οικονομικό κατεστημένο χωρίς την παραμικρή δυνατότητα να σταθεί επαρκώς απέναντί του για να το αντιμετωπίσει. Για τον άνθρωπο – πολίτη όμως, το νόημα τού κόσμου δεν βρίσκεται στους οικονομικούς δείκτες, βρίσκεται έξω από αυτούς, κάπου ανάμεσα στο φιλότιμο που αργοπεθαίνει και στο πολύτιμο σήμερα που αχρείαστα δαπανάται εις βάρος τού αύριο. Και στην ξεχασμένη αλήθεια του κοινωνείν που χρόνια τώρα φθίνει κι αυτό. Και κάπως έτσι κατεβαίνουμε για ακόμα μία φορά ως μονάδες τα σκαλοπάτια προς μια νέα χρονιά, προς το 2025…