Ο Δήμος δεν είναι επιχείρηση! (του Κώστα Θερμογιάννη)

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, ένας εκπορευόμενος από το Σύνταγμα θεσμός, έχει εκ των πραγμάτων ισχυρή κοινωνική αλλά και πολιτική εμβέλεια, καθιστώντας την αποφασιστικό παράγοντα καθορισμού τής ποιότητας της Δημοκρατίας στη χώρα μας. Για να επιτευχθεί αυτός ο δημοκρατικός σκοπός, οφείλει η Τοπική Αυτοδιοίκηση, και ειδικά αυτή του πρώτου βαθμού, να επιδεικνύει ευαισθησία και ταχύτατη προσαρμοστικότητα στην παροχή των υπηρεσιών της προς τους πολίτες, προσαρμοζόμενη διαρκώς στις ανάγκες, τις προκλήσεις και τις απαιτήσεις των καιρών. Αυτό ακριβώς το σημείο αποτελεί την πλέον κρίσιμη αποφασιστική παράμετρο ανάμεσα στην διαχείριση των διαθέσιμων οικονομικών πόρων και την άσκηση αποτελεσματικής κοινωνικής και αναπτυξιακής πολιτικής. Ήτοι δηλαδή, μια άσκηση πολιτικής ισορροπίας η οποία απαιτεί αφενός γνώση διοίκησης και αυτοδιοικητική επάρκεια και αφετέρου κοινωνική ενσυναίσθηση για να μην εκτραχυνθεί κι εκφύγει του θεσμικού σκοπού της.

Γεγονός είναι ότι, οι Δήμοι ειδικά, έχουν τη μεγαλύτερη δυνατή ανάγκη εξασφάλισης οικονομικών πόρων προκειμένου η διοικητική τους μηχανή να λειτουργήσει κατά το ιδανικότερο, διασφαλίζοντας το συμφέρον τής κοινωνίας των πολιτών. Ιδιαίτερη προσοχή όμως πρέπει να δοθεί στις περιπτώσεις κατά τις οποίες εκλαμβάνεται ως αυτοδιοικητική επιτυχία η συσσώρευση ταμειακών διαθεσίμων στους Δήμους. Τούτο από μόνο του αποτελεί σχήμα οξύμωρο, ειδικά στην περίπτωση που ο συσσωρευμένος ταμειακός πλούτος έχει προκύψει από ίδιους των πολιτών πόρους, από τη φορολόγηση δηλαδή των υποκειμένων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, και όχι από προσόδους οφειλόμενες σε αναπτυξιακές πρακτικές. Το πολιτικό αυτό επιχείρημα, αν κι εφόσον δεν πληρείται η προϋπόθεση της προσόδου της προερχόμενης από την ανάπτυξη, δεν μπορεί το χρησιμοποιήσει κάποιος παρά μόνο αν είναι ανεπίγνωστος αυτοδιοικητικά πολιτικός. Αν ο Δήμος δηλαδή προσπαθήσει να λειτουργήσει σαν επιχείρηση στοχεύοντας στην αύξηση του ταμειακού του αποθέματος, τότε η μεγαλύτερη πιθανότητα είναι να αποτύχει και μάλιστα παταγωδώς καθόσον Δήμοι και επιχειρήσεις εξυπηρετούν εκ διαμέτρου αντίθετους σκοπούς. Οι πρώτοι έχουν στόχο την κοινωνική εξυπηρέτηση, οι δεύτερες, σκοπό έχουν το κέρδος και τη διόγκωση του ταμείου τους. Τούτου γραφθέντος, είναι καίριας σημασίας να τονιστεί το γεγονός ότι η διαχείριση των διαθέσιμων, στην Αυτοδιοίκηση, πόρων επηρεάζει καταλυτικά και καθοριστικά την τοπική ανάπτυξη, ήτοι δηλαδή το κοινωνικό θησαύρισμα, το μέλλον και τη, με θετικό πρόσημο, ιστορική συνέχεια του τόπου.

Ο Δήμος δεν έχει ούτε ανταγωνιστές ούτε αντιπάλους, πλην ίσως της αδράνειας και της αμεριμνησίας για τα κοινά! Ως εκ τούτου οφείλει να προσπαθεί επιμελώς και αδιαλείπτως να επικεντρωθεί στη δημιουργία ευκαιριών ανάπτυξης κάνοντας χρήση, ή αν χρειαστεί ακόμα κι εφευρίσκοντας, τις βέλτιστες εκείνες πρακτικές που στοχεύουν στη μακρόπνοη δημιουργία προϋποθέσεων κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής προόδου. Αν όμως υπάρξει περίπτωση ο μικρονοϊκός πολιτικός ανταγωνισμός να επικρατήσει της ορθολογικής σκέψης, τότε αυτός μοιραία θα επιβάλλει αφενός διοικητικό συγκεντρωτισμό, συγκέντρωση δηλαδή της εξουσίας στην κορυφή της ιεραρχίας χωρίς όμως να είναι διασφαλισμένα τα εχέγγυα ότι αυτή είναι αυτοδιοικητικά αρκούντως επαρκής, και αφετέρου δυσλειτουργία στην αντιμετώπιση πολύπλοκων ζητημάτων και προκλήσεων. Τούτο αναπόφευκτα θα λειτουργήσει απλώς και μόνο συντηρητικά σε ένα γραφειοκρατικά υφιστάμενο σύστημα, χωρίς θετικό αναπτυξιακό πρόσημο, και όποια τυχόν πρόοδος σημειωθεί θα οφείλεται σε συγκυριακούς παράγοντες και όχι σε μια ξεκάθαρη φιλοσοφία διοίκησης ή ένα προσεκτικά σχεδιασμένο πολιτικό πρόγραμμα διακυβέρνησης.

Η αποτελεσματικότητα στους Δήμους δεν μπορεί ούτε να μετρείται ούτε να αποτιμάται με χρήση υπεραπλουστευμένων εργαλείων ανάλυσης κόστους – οφέλους ούτε με απλά ποσοτικά κριτήρια (πχ. αν μετρηθεί το πλήθος των σχολικών γευμάτων που διατέθηκαν χωρίς αυτά να αξιολογηθούν για το πόσο θρεπτικά ήταν ή για το πόσες από τις πρώτες ύλες που χρησιμοποιήθηκαν για την παρασκευή τους προήλθαν από τοπικές επιχειρήσεις, τότε το αποτέλεσμα της μέτρησης είναι επιδερμικό και χωρίς αυτοδιοικητικό και κοινωνικό νόημα). Η άσκηση επιτυχούς αυτοδιοικητικής εξουσίας δεν μπορεί να κριθεί τεχνοκρατικά κοιτώντας απλώς την εξέλιξη της οικονομικής διαχείρισης του Δήμου. Αντιθέτως, κρίνεται από την υλοποίηση του οράματος εκείνου που θα κερδίσει την εμπιστοσύνη και την υποστήριξη των πολιτών. Απαιτείται ενδελεχής και λεπτομερής επίγνωση των τοπικών ζητημάτων και εξειδικευμένη στρατηγική αντιμετώπισής τους, εξισορρόπηση των αντίρροπων κοινωνικών τάσεων, όπου αυτές υπάρχουν ώστε να αμβλύνονται τυχόν κοινωνικοί αυτοματισμοί, χρήση των κατάλληλων διοικητικών εργαλείων με προσανατολισμό στο ευκταίο αποτέλεσμα μα κυρίως συνεργασία με την ίδια την κοινωνία! Ο Δήμος δεν είναι επιχείρηση, δεν πρέπει να λειτουργεί με όρους επιχείρησης και δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικός όταν δεν έχει κατανοήσει βαθιά τη δυναμική τής Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η συναρπαστική δυνατότητα αυτοδιοίκησης είναι μια κοινώς βιούμενη εμπειρία για τους πολίτες κάθε τόπου, είναι το θάμπος της αληθινής Δημοκρατίας, είναι ο μοναδικός τρόπος αυτό-ορισμού τής ζωής των πολιτών σε τοπικό επίπεδο. Ως εκ τούτου, καλό θα ήταν να μην ανακατεύεται ούτε με τα πίτουρα αφελών πολιτικών ψευδαισθήσεων ούτε με τυχόν κομματικές επιταγές, οι οποίες ενδεχομένως επιβάλλουν την κομματική προτεραιότητα στη λήψη των αποφάσεων έναντι της κοινωνικής, τού τόπου, χρείας.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ «Η γεωπολιτική αξία του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού»