Τατόι: Το βασιλικό κοιμητήριο και τα μυστικά του

Τα μνήματα, τα μαυσωλεία και η σημασία τους - Η περιπετειώδης ταφή της Φρειδερίκης - Ποιοι άλλοι έχουν ταφεί εκεί.

Ήταν Φλεβάρης του 1981 όταν ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος έφτανε με έκτακτη πτήση στο αεροδρόμιο του Ελληνικού για να παραστεί στην κηδεία της Φρειδερίκης που είχε καταλήξει να είναι πολιτικό γεγονός πρώτης γραμμής. Ο Κωνσταντίνος θα ερχόταν για πρώτη φορά στην Ελλάδα, μετά το δημοψήφισμα του '74 και θα συνόδευε τη σορό της μητέρα του, που είχε αφήσει την τελευταία της πνοή στα ανάκτορα Θαρθουέλα της Μαδρίτης, στην τελευταία της κατοικία, στο Τατόι. Οι αντιδράσεις του τότε αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Ανδρέα Παπανδρέουήταν εντονότατες - ζητούσε να του απαγορευτεί η άφιξη με νόμο.

Ο τότε πρωθυπουργός Γεώργιος Ράλλης είχε δεχτεί τελικά, παρά τις αντιδράσεις, την παρουσία του τέως για λίγες ώρες και με την προϋπόθεση ότι θα έφευγε αμέσως μετά την κηδεία από τη χώρα. Τελευταία επιθυμία της Φρειδερίκης ήταν να ταφεί στο Τατόι, δίπλα στον άνδρα της Παύλο, αν και αστειευόμενη στα απομνημονεύματά της είχε γράψει ότι περίμενε από αυτόν ότι θα της έφτιαχνε ένα μνημείο σαν το Ταζ Μαχάλ για να λάβει την απάντησή του ότι το Τατόι ήταν, κατά πολύ επιβλητικότερο, με τα δέντρα, τα ελάφια και τα σπάνια λουλούδια.

Σαράντα, σχεδόν, χρόνια μετά η μοίρα θέλει τον τέως βασιλέα να καταλήξει, στο ίδιο σημείο, δηλαδή στο Κοιμητήριο του βασιλικού κτήματος, στον περίβολο του ναού της Αναστάσεως, δίπλα στους τάφους των γονέων του Παύλου και Φρειδερίκης αλλά και των Γεωργίου Α! και της Όλγας, της πριγκίπισσας Αλεξάνδρας, της πριγκίπισσας Μαρίας, του αντιναύαρχου Περικλή Ιωαννίδη - ήταν ο δεύτερος σύζυγος της πριγκίπισσας Μαρίας - αλλά και της μικρής Όλγας. Το Τατόι και ο ναός της Αναστάσεως είχαν επιλεγεί ως οι τελευταίες βασιλικές κατοικίες από την τότε βασίλισσα Όλγα και είχαν καθιερωθεί από το 1880 και έπειτα ως κατεξοχήν τόποι ταφής των μελών της βασιλικής οικογένειας. Η κατασκευή του ναού, που ήταν απαραίτητος για τη λειτουργία του βασιλικού κοιμητηρίου, ωστόσο, είχε καθυστερήσει για καιρό και έτσι ο θεμέλιος λίθος του ναού δεν μπήκε παρά στις 6 Αυγούστου του 1899.

Μάλιστα ο Γεώργιος ο Α' είχε δώσει σαφείς εντολές προς τον αρχιτέκτονα Αναστάσιο Μεταξά να μιμηθεί αθηναϊκό ναό αλλά με την προϋπόθεση ότι στον βυζαντινοπρεπή τρούλο θα τοποθετείτο ένας βαρύς μεταλλικός σταυρός. Επάνω του η βασίλισσα Όλγατοποθέτησε έναν πολύτιμο λίθο που είχε φέρει από τη Ρωσία.

Ρωσικής έμπνευσης φέρεται να είναι και το μαυσωλείο που αρχικά προοριζόταν για ναός που θα χτιζόταν στη Θεσσαλονίκη, εκεί όπου έπεσε ο Γεώργιος ο Α! και όπου τελικά ετάφησαν οι βασιλείς Κωνσταντίνος και η Σοφία -οι σοροί των οποίων παρέμεναν άταφοι στην κρύπτη της ορθόδοξης εκκλησίας της Φλωρεντίας έως ότου περατωθεί η κατασκευή του Μαυσωλείου - αλλά και του Αλέξανδρου (του βασιλιά που πέθανε από το περιβόητο δάγκωμα της μαϊμούς!) ο οποίος ετάφη τελικά, παρά τις αντιδράσεις των βενιζελικών, στην Ελλάδα.

Τα μνήματα

Όπως όλα δείχνουν ο Τέωςθα ταφεί δίπλα στους γονείς του Παύλο τον Α', ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή το 1964 και την Φρειδερίκη, η οποία πέθανε το 1981, όπως αναφέραμε. Η τελευταία που έμελλε να ταφεί στο ίδιο σημείο μετά τη βασίλισσα της Γιουγκοσλαβίας, Αλεξάνδρα, ήταν η πριγκίπισσα Αικατερίνη. Όπως αναφέρει σχετικά το βιβλίο του Κώστα Σταματόπουλου “Τατόι-Περιήγηση στον χρόνο και τον χώρο” τα μνήματα υφολογικά ανήκουν σε τέσσερις κατηγορίες:

“Σ' εκείνο με τον ορθογώνιο συμπαγή στενόμακρο μονόλιθο από πεντελήσιο μάρμαρο, που ασφαλίζει την κρύπτη μέσα στην οποία έχει τοποθετηθεί το φέρετρο με πίσω του έναν επίσης μαρμάρινο λιτό στρατό (μνήματα των βασιλέων Γεωργίου και Όλγας και των παιδιών τους).

Στα επίπεδα μνήματα, στο ύψος σχεδόν της επιφάνειας του εδάφους, με ένα περιμετρικό επίσης μαρμάρινο πλαίσιο (κοινό για δυο τάφους όταν πρόκειται για ανδρόγυνο), με πίσω τους έναν λιτό σταυρό (τάφοι Γεωργίου Β', Παύλου και Φρειδερίκης, Αλεξάνδρας της Γιουγκοσλαβίας, Ασπασίας Μάνου, Αικατερίνης).

Στον πιο περίτεχνο τύπο βυζαντινής εμπνεύσεως,όπως είναι τα μνήματα του Νικολάου και της Ελένης. Η οριζόντια πλάκα των σαρκοφάγων τους αποτελεί αντίγραφο ταφικού βυζαντινού αναγλύφου του ΙΒ'-ΙΓ' αιώνα από τη Μητρόπολη της Άρτας. Πίσω τους υψώνεται ένας μαρμάρινος σταυρός, πάνω στον οποίο με βυζαντινοπρεπή γράμματα είναι χαραγμένη κάθετα μεν η λέξη ΦΩΣ, οριζόντια δε η λέξη ΖΩΗ, με κοινό στις δυο το ωμέγα”.

Στην επιφάνεια κάθε μνήματος χαράζεται ο ελληνικός και δανικός τίτλος του νεκρού (σε κάποιες περιπτώσεις και ο ρωσικός ή ο γερμανικός) ενώ εξαίρεση αποτελεί η άθεη Μαρία Βοναπάρτη, η σύζυγος του πρίγκιπα Γεωργίου ( είχε διατελέσει ύπατος αρμοστής στην Κρήτη) η οποία δεν ήθελε σταυρούς αλλά να χαραχτούν πάνω στον τάφο της στίχοι από το ποίημα Dies Irae του γάλλου ποιητή Λανκόντ ντε Λίλ.

Ο πρόσφατος βανδαλισμός των τάφων

Όπως είχε γίνει γνωστό τον Σεπτέμβρη του 2020 άγνωστοι είχαν βανδαλίσει τους τάφους του Παύλου και της Φρειδερίκης και όπως είχε αναφέρει τότε η επίσημη ενημέρωση του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, το γεγονός είχε γίνει αντιληπτό κατά την απογευματινή περιπολία της Αστυνομίας στον χώρο. Συγκεκριμένα, ο σταυρός που βρισκόταν πάνω στους τάφους βρέθηκε σπασμένος σε τρία τμήματα αλλά ήδη έχει υπάρξει πλήρης αποκατάστασή του και πλέον θα δεσπόζει δίπλα σε εκείνον που αναμένεται να τοποθετηθεί πάνω στον τάφο του τέως βασιλιά Κωνσταντίνου.

Πηγή: protothema.gr