Καπνεργοστάσιο: Η ιστορία πίσω από το βιομηχανικό στολίδι 19.000 τ.μ. της οδού Λένορμαν

Το Καπνεργοστάσιο της οδού Λένορμαν 218, στην περιοχή του Κολωνού, αποτέλεσε το δεύτερο δημόσιο καπνεργοστάσιο στην Αθήνα. Kτίστηκε από το Ελληνικό Δημόσιο την εποχή που ανθούσε η βιομηχανία κατασκευής σιγαρέτου, προκειμένου να στεγάσει τις επιχειρήσεις επεξεργασίας και συσκευασίας καπνού καθώς και τις αποθήκες των καπνεμπόρων, με βασικό σκοπό τον πλήρη έλεγχο της φορολογίας καπνού.

Την περίοδο της ακμής του απασχολούσε περίπου 3.000 εργάτες.

Η παραγωγή καπνού αρχίζει να αποκτά βαρύνουσα σημασία για την οικονομία της χώρας, αποτελώντας πολύτιμη πηγή εσόδων για το ελληνικό κράτος.

Το 1883 προβαίνει στη φορολόγηση του καπνού επί υπουργίας Χ. Τρικούπη (ΦΕΚ Α421 /1883), οπού δημιουργούνται τα πρώτα δημόσια καπνεργοστάσια με κρατική δαπάνη και καθορίζεται η λειτουργία τους. Οι καπνέμποροι και οι καπνοβιομηχανίες υποχρεούνται να επεξεργάζονται τον καπνό σε αυτά και όχι σε μικρές ιδιωτικές επιχειρήσεις όπως συνέβαινε ως τότε.

Ο κρατικός φόρος ανέρχονταν στο 40% της τιμής του τσιγάρου. Παράλληλα το κάπνισμα διαδίδεται με ταχύτατους ρυθμούς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ο καπνός έγινε το σημαντικότερο εξαγωγικό προϊόν της χώρας, παίρνοντας τη θέση της σταφίδας.

Το 1925 το Ελληνικό Κράτος με την ψήφιση Νομοθετικού διατάγματος (ΦΕΚ 233/Α/2-9-1925) αγόρασε οικόπεδο 9.118 τ.μ από τη χήρα Αικατερίνη Βρυζάκη στη συνοικία Κολοκυνθού και το 1927 ανατέθηκε στους πολιτικούς μηχανικούς Παύλο Αθανασάκη και Αντώνη Λιγδόπουλο η εκπόνηση των σχεδίων της κατασκευής καπνεργοστασίου.

Η φωτιά που ξέσπασε το 1928 στο πρώτο Δημόσιο καπνεργοστάσιο και κατέστρεψε ολοκληρωτικά το κτίριο επί της οδού Αριστοτέλους έκανε επιτακτική την ανάγκη κατασκευής νέου καπνεργοστασίου, με την κατασκευή του νέου να αρχίζει την ίδια χρονιά και να ολοκληρώνεται 2 χρόνια αργότερα (1930).

Υπήρξε ειδική μέριμνα για τον αερισμό και τον φωτισμό του χώρου, γι αυτό το λόγο κατασκευάστηκαν πολύ μεγάλα παράθυρα σε όλες τις όψεις. Ειδικά ο αερισμός ήταν πολύ σημαντικός για αυτό το κτίριο, διότι η ύπαρξη πιθανής υγρασίας θα δημιουργούσε πρόβλημα στον καπνό.

Η υψηλή φορολογία στον καπνό οδήγησε στο λαθρεμπόριο και στην εισαγωγή τελωνείου στο καπνεργοστάσιο. Για να ελεγχθεί περαιτέρω η λαθραία διακίνηση του προϊόντος, όλα τα παράθυρα του καπνεργοστασίου καλύπτονταν εξωτερικά από σίτες μεταλλικές. Στα 65 χρόνια λειτουργίας του, στο χώρο του καπνεργοστασίου συστεγάστηκαν 25 βιομηχανίες παραγωγής τσιγάρων. Πρώτη εγκαταστάθηκε η καπνοβιομηχανία ΛΕΡΤΑ και τελευταία αποχώρησε το 1997 η καπνοβιομηχανία SANTE.

Οι βιομηχανίες παραγωγής τσιγάρων που είχαν εγκατασταθεί στο καπνεργοστάσιο ήταν: • Νικήτας Λέρτα-ΒΕΚΑ • Θ.Δ Γεωργιάδης Α.Ε • Αφοί Κωνσταντίνου- SANTE • Κωνσταντίνος Τζάμαλης ΕΠΕ • ΟΥΦΑ-ΒΕΛΛΟΣ • Αγγ.Κουταρέλης • Νικ.Μαργαρίτης • Νικ.Καρακλής • Ιωσήφ Παπάζογλου- Βιομηχανία Πούρων • Λεωνίδας Παπαϊωάννου • Β. Καραβασίλης • Καπερνάρος • Ι.Χέλμης • Ε.Παλαιοκρασσάς • Ι. Κορακίτης • Κολοβός • Λιάπης • Συνεταιρισμός Καπνοβιομηχάνων Αγοράς καπνού (ΣΚΑΚ) • ΕΒΕΣ. Αν. Ελληνική Βιομηχανική Εταιρία Σιγάρων

Στα Δεκεμβριανά (1944), το κτίριο καταλαμβάνεται από ομάδες του ΕΛΑΣ ο οποίος ελέγχει τη γύρω περιοχή. Κατά τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στα τέλη Δεκεμβρίου 1944 και τις πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου 1945 το κτίριο πλήττεται από βρετανικούς όλμους.

Απο το 1948-1964 το Υπουργείο Υγείας λειτούργησε στο καπνεργοστάσιο το κέντρο περίθαλψης προσφύγων της περιοχής Κολοκυνθούς, το οποίο έδινε δίνει στέγη σε άπορες οικογένειες καθώς και σε πρόσφυγες από τη Ρουμανία, τη Ρωσία.

• 1945: Φυλακές κρατούμενων Στρατιωτικής Υπηρεσίας. • 1963: Ελεγκτικό Συνέδριο. • 1964: Γενική Διεύθυνση Τύπου. • 1968: Στατιστική Υπηρεσία. • 1972: Γενική Διεύθυνση Φορολογίας • 1988: Αποθήκες ΥΠΕΧΩΔΕ

Το 1989, το Υπουργείο Πολιτισμού χαρακτήρισε το δημόσιο καπνεργοστάσιο της οδού Λένορμαν ιστορικό διατηρητέο μνημείο μαζί με τον μηχανολογικό του εξοπλισμό, και κρίθηκε ότι είναι ένα ένα σπουδαίο δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής.

Το 2005 ξεκινούν οι εργασίες αποκατάστασης των όψεων και του περιβάλλοντος χώρου και το 2008 ολοκληρώνεται η αποκατάσταση τους.

Το 2016, έγινε το σπουδαίο έργο ανακατασκευής της υαλοσκεπής – αφαιρέθηκε, επιδιορθώθηκε και επανατοποθετήθηκε ξανά στην αρχική της θέση.

To 2021, ο οργανισμός ΝΕΟΝ ανέλαβε τη χρηματοδότηση της αποκατάστασης και ανακαίνισης σε 6.500 τ.μ. του κτηρίου, που παρέμεναν κλειδωμένα για το ευρύ κοινό για πολλά χρόνια.

Στο κτήριο σήμερα στεγάζονται η Διεύθυνση Εκδόσεων και Εκτυπώσεων της Βουλής και το Τμήμα Βιβλιοθήκης Πόλης και Διαχείρισης Συστημάτων Βιβλιοθήκης, το Τμήμα Διατήρησης και Συντήρησης Έντυπου Υλικού και Έργων Τέχνης και, προσωρινά, το Τμήμα Μπενακείου Βιβλιοθήκης και Συλλογών Πολιτικών Προσωπικοτήτων της Διεύθυνσης Βιβλιοθήκης της Βουλή

Δείτε το βίντεο του Michael Miller | Millerium: