Tα ανθεκτικά μικρόβια έχουν κατακλύσει τα ελληνικά νοσοκομεία

«Η μικροβιακή αντοχή είναι αόρατη, όχι και τα θύματά της» ήταν ένα από τα κεντρικά μηνύματα της Ευρωπαϊκής Ημέρας - Παγκόσμιας Εβδομάδας Ευαισθητοποίησης για τα Αντιβιοτικά.

Η πρόσφατη απώλεια του ψυχιάτρου Δημήτρη Σούρα, που αποδόθηκε σε διεισδυτική στραφυλοκοκκική λοίμωξη, υπενθύμισε τη διαρκή μάχη του ανθρώπου με τα παθογόνα, τους «έξυπνους» μικροοργανισμούς πίσω από σοβαρές λοιμώξεις, όπως πνευμονίες, σηψαιμίες και χειρουργικές λοιμώξεις, που καταργούν πανίσχυρα αντιβιοτικά και σήμερα αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες απειλές για την παγκόσμια δημόσια υγεία.

Έπειτα, η έκθεσή του στο βακτήριο εκτός νοσοκομειακού περιβάλλοντος, σύμφωνα με πηγές, υπογραμμίζει ότι οι αθέατοι «εχθροί» κρύβονται παντού, σε αποικίες ακόμα στο ανθρώπινο σώμα και, κυρίως, στα χέρια μας.

«Σκεφτείτε τις φορές που βρεθήκατε σε κάποιο εστιατόριο με φίλους, πόσοι έπλυναν τα χέρια τους προτού ξεκινήσουν να τρώνε;» σχολιάζει για τα πανταχού παρόντα μικρόβια -όσο και την κακή σχέση με βασικούς κανόνες υγιεινής- η κ. Αικατερίνη Αργυράκη, Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος και Γενική Γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων, μιλώντας στο «ΘΕΜΑ» για το ζήτημα της μικροβιακής αντοχής.

«Η μικροβιακή αντοχή είναι η ικανότητα των μικροοργανισμών να αντιστέκονται στη δράση των αντιβιοτικών. Εμφανίζεται όταν τα αρχικά ευαίσθητα στα αντιβιοτικά μικρόβια αποκτούν μηχανισμούς που τα καθιστούν ανθεκτικά.

Αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω της υπερβολικής και ανορθολογικής χρήσης αντιβιοτικών, που καταστρέφει τα ευαίσθητα στελέχη, επιτρέποντας στα ανθεκτικά να πολλαπλασιαστούν, είναι η πίεση επιλογής.

Μάλιστα, τα ανθεκτικά στελέχη μπορούν να μεταφέρουν γονιδιακά την αντοχή σε άλλα μικρόβια, ενισχύοντας την εξάπλωσής της», εξηγεί.

Πρωτιά στην χρήση αντιβιοτικών

Κάθε χρόνο, όπως παρατηρεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), μικρόβια ικανά να καταργούν τουλάχιστον τρεις (πολυανθεκτικά-MDR) και περισσότερες κατηγορίες αντιβιοτικών (εκτεταμένης αντοχής-XDR) ή ακόμα και κάθε διαθέσιμο αντιβιοτικό (πανανθεκτικά - PDR) στοιχίζουν άμεσα τη ζωή σε 1,3 εκατομμύρια ανθρώπους και συμβάλλουν στον θάνατο 5 επιπλέον εκατομμυρίων.

«Πρέπει να κατανοήσουμε ότι το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής αφορά ολόκληρο τον κόσμο. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 2050 οι λοιμώξεις από ανθεκτικά μικρόβια θα αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως, ξεπερνώντας τον καρκίνο και τα καρδιαγγειακά νοσήματα», επισημαίνει στο «ΘΕΜΑ» ο κ. Νικόλαος Β. Σύψας, Καθηγητής ΕΚΠΑ, Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων, ο οποίος, εστιάζοντας στη χρονίως πάσχουσα Ελλάδα στο ζήτημα της μικροβιακής αντοχής, τονίζει την ανάγκη γενναίων παρεμβάσεων.

Γιατρέ, γράψε μου μια αντιβίωση

Πρωταθλητές στην κατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα (πρωτοβάθμια περίθαλψη) αναδείχθηκαν οι Έλληνες για το 2023 μέσα από την έκθεση του αρμόδιου ευρωπαϊκού δικτύου επιτήρησης (ESAC-Net), που κατέταξε τη χώρα μας πρώτη στην Ευρώπη με 28,5 ημερήσιες δόσεις ανά 1.000 κατοίκους την ημέρα, πολύ πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (20 ημερήσιες δόσεις).

Αντίστοιχες επιδόσεις σημείωσε και στη χορήγηση αντιβιοτικών «τελευταίας γραμμής» στα νοσοκομεία -«ύστατη λύση» για πολυανθεκτικά βακτήρια που κατάργησαν άλλες θεραπευτικές επιλογές-, κατακτώντας την κορυφή με 15,90% έναντι 5,40% στον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Όπως και τα περισσότερα κράτη, η Ελλάδα φαίνεται να αποκλίνει από τους στόχους που έθεσε η Ε.Ε. για το πρόβλημα των ανθεκτικών μικροβίων έως το 2030, ούτως ειπείν τη μείωση της κατανάλωσης αντιβιοτικών στην κοινότητα κατά 20%.

«Καταναλώνουμε από 2,3 έως 3,3 φορές περισσότερα αντιβιοτικά από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ανάλογα με την κατηγορία.

Η χρήση ευρέως φάσματος αντιβιοτικών είναι ιδιαίτερα υψηλή, ακόμα και για κοινές λοιμώξεις που θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν με πιο στενού φάσματος αντιμικροβιακά.

Στα νοσοκομεία αλλά και στην κοινότητα η χορήγηση ευρέως φάσματος αντιβιοτικών γίνεται συχνά εμπειρικά», σημειώνει η κυρία Αργυράκη και επιμένει σε ένα ουσιαστικό πρόβλημα της κουλτούρας μας, την αλόγιστη και λανθασμένη χρήση αντιβιοτικών.

«Πολλοί ασθενείς ζητούν πιεστικά από τους γιατρούς να τους γράψουν αντιβιοτικά, ακόμη και για περιπτώσεις όπου τα αντιβιοτικά δεν έχουν αποτέλεσμα, όπως οι ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού», αναφέρει, κάνοντας λόγο για έναν φαύλο κύκλο: «τα απλά αντιβιοτικά γίνονται αναποτελεσματικά, απαιτούνται ισχυρότερα φάρμακα και τελικά προκύπτουν λοιμώξεις από πολυανθεκτικά μικρόβια».

«Αν και η ηλεκτρονική συνταγογράφηση έφερε βελτιώσεις, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά προβλήματα υπερκατανάλωσης αντιμικροβιακών», σχολιάζει στο «ΘΕΜΑ».

Απειλή (και) για τον τουρισμό τα ελληνικά νοσοκομεία
Στις 21 Νοεμβρίου, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) δημοσίευσε πορίσματα από την επίσκεψη κλιμακίου του τον περασμένο Απρίλιο στα ελληνικά νοσοκομεία.

«Η έκθεση γράφει ξεκάθαρα πως τα ελληνικά νοσοκομεία πλέον δεν είναι ασφαλή για τους ασθενείς, εξαιτίας της υψηλής συχνότητας λοιμώξεων από ανθεκτικά μικρόβια», σχολιάζει ο κ. Σύψας για την υψηλή συχνότητα λοιμώξεων από πολυανθεκτικά μικρόβια, όπως η κλεμπσιέλλα της πνευμονίας (Klebsiella pneumoniae), η ψευδομονάδα (Pseudomonas aeruginosa) και το βακτήριο Acinetobacter baumannii.

«Είναι μια εξαιρετικά αρνητική εξέλιξη γιατί, πλέον, μπορεί να αποτελέσει πειστικό λόγο, ακόμα και για κυβερνήσεις, να εκδώσουν ταξιδιωτικές οδηγίες που ενδεχομένως να επηρεάσουν αρνητικά τον τουρισμό της Ελλάδας. Ελπίζουμε να μη συμβεί», τονίζει.

Τα συμπεράσματα ευθυγραμμίζονται με τα αποτελέσματα του ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος REVERSE, που συνέκρινε νοσοκομεία της Ελλάδας, της Ρουμανίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας, διαπιστώνοντας ότι η συχνότητα ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων στη χώρα μας είναι παρόμοια με της Ρουμανίας και πολλαπλάσια από τις δύο χώρες της Δυτικής Μεσογείου. «Ωστόσο, υπάρχει ελπίδα», σημειώνει ο κ. Σύψας.

«Αυτή τη στιγμή τρέχει μια χρηματοδότηση από το RRF (Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας) προς τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) που μαζί με την Ελληνική Εταιρεία Λοιμώξεων και άλλους φορείς ξεκινούν μια προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλήματος με πρόσληψη ειδικών νοσηλευτών λοιμώξεων σε σειρά από νοσοκομεία, συλλογή δεδομένων και ενίσχυση νοσοκομείων με κατάλληλο εξοπλισμό -κυρίως στα πνευμονολογικά εργαστήρια».

«Έχουμε πλέον συστηματικές, οργανωμένες προσπάθειες για την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής. Η Πολιτεία, βέβαια, πρέπει να επενδύσει γενναία.

Χωρίς χρηματοδότηση και οργάνωση, δεν μπορούμε να λύσουμε το πρόβλημα. Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε ότι οι επιπτώσεις της μικροβιακής αντοχής δεν περιορίζονται στα νοσοκομεία», καταλήγει ο καθηγητής.

Σύμφωνα με στοιχεία, κάθε χρόνο καταγράφονται 112.000 ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις από πολυανθεκτικά μικρόβια στην Ελλάδα.

Στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του ΠΟΥ, περισσότεροι από 670.000 θάνατοι σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με ανθεκτικά παθογόνα, ενώ το ετήσιο κόστος τους σε δαπάνες υγείας και χαμένες εργατοώρες εκτιμάται σε περίπου 11,7 δισ. ευρώ.