Χτύπησε και πάλι το τηλέφωνο Αστακός του Σαλβαδόρ Νταλί - Η ιστορία πίσω από το έργο φετίχ

Επίτιμος καλεσμένος στην έκθεση Σουρεαλισμού, που φιλοξενείται στο Design Museum του Λονδίνου, είναι το φετίχ Τηλέφωνο Αστακός του Σαλβαδόρ Νταλί.

Σαλβαδόρ Νταλί, Αντρέ Μπρετόν, Φρίντα Κάλο, Ρενέ Μαγκρίτ. Καλλιτέχνες που απέρριψαν τις παραδοσιακές δομές και ύμνησαν το παράλογο, αντιμετωπίζοντας τις σκοτεινές πραγματικότητες του καιρού τους αλλά κυρίως του βαθύτερου εαυτού τους.

Η έκθεση “Objects of Desire: Surrealism and Design 1924-Today” που φιλοξενείται στο Design Museum του Λονδίνου -έως τις 19 Φεβρουαρίου- παρουσιάζει τη μακροχρόνια επίδραση του σουρεαλιστικού κινήματος και έχει έναν… επίτιμο καλεσμένο. Το Τηλέφωνο-Αστακό του Νταλί.

Σε αποκλειστικό βίντεο, παραγωγής του περιοδικού Dezeen, η Kathryn Johnson, επιμελήτρια της έκθεσης εξηγεί ακροθιγώς την ιστορία πίσω από το Τηλέφωνο-Αστακός του Νταλί.

Περιγράφοντας το πώς προέκυψε το έργο, η Johnson εξήγησε ότι για τον Νταλί “και οι αστακοί και τα τηλέφωνα ήταν πολύ σέξι αντικείμενα”. “Ξεκίνησε ως ένα σκιτσάκι ενός αντικειμένου που αποκαλούσε αφροδισιακό τηλέφωνο· μπορείτε να φανταστείτε ότι αν μιλάτε στο τηλέφωνο-αστακό μοιάζει σαν κατά έναν τρόπο να φιλάτε τον αστακό. Πολλά σουρεαλιστικά ντιζάιν σάς προσκαλούν να είστε περφόρμερ, ηθοποιοί· να συμπληρώνετε το έργο, χρησιμοποιώντας το” προσέθεσε η επιμελήτρια.

Η Johnson επέλεξε να εκθέσει το Τηλέφωνο-Αστακός δίπλα σε ένα άλλο έργο του Νταλί, ωδή στον Σουρεαλισμό, τον Καναπέ-Χείλη της Mae West. “Τα δείξαμε μαζί γιατί συχνά αυτά τα έργα παρουσιάζονται μόνα τους, ως γλυπτά· αυτό όμως που θέλουμε να αναδείξουμε είναι ότι στην πραγματικότητα ήταν παραγγελίες ντιζάιν εσωτερικών χώρων, ότι ήταν λειτουργικά, τα χρησιμοποιούσαν” υπογράμμισε.

Το τηλέφωνο αστακός - ένα από τα αντίγραφά του - το οποίο έχουμε δει πριν από πολλά χρόνια και στο σπίτι-μουσείο του Dali στο Figueres- είναι πολύ πιο εντυπωσιακό από κοντά και είναι ένα κλασικό παράδειγμα σουρεαλιστικής σύνθεσης δύο αντικειμένων, φαινομενικά άσχετων μεταξύ τους, που συνδέονται με μία σαρδόνια διάθεση παιχνιδιού. Ο Νταλί πίστευε ότι τέτοια αντικείμενα μπορούσαν να αποκαλύψουν τις κρυφές επιθυμίες του ασυνείδητου που πάντα είχαν σεξουαλικές αποχρώσεις.

Ο "μύθος" πίσω από το Τηλέφωνο - Αστακός του Νταλί

Το "Lobster Telephone" του Νταλί φτιάχτηκε για τον Άγγλο ποιητή και συλλέκτη σουρεαλιστικής τέχνης, Edward James (1907-1984), τον οποίο ο καλλιτέχνης γνώρισε στην Καταλονία. Λέγεται ότι ήταν λάτρης του Σουρεαλισμού και χρηματοδοτούσε κατά καιρούς την τέχνη του Νταλί και του Μαγκρίτ. Ο James αποφάσισε να κάνει ανακαίνιση στο διαμέρισμά του στο Λονδίνο και ο Νταλί σχεδίασε πολλά από τα έπιπλα και τα αντικείμενα διακόσμησης. Ανάμεσα σε αυτά τον περίφημο Mae West Lips καναπέ σε σχήμα χειλιών, τον οποίο εμπνεύστηκε από την ομώνυμη ηθοποιό του παλιού Χόλιγουντ. Εκεί "γεννήθηκε" το Τηλέφωνο Αστακός.

Αρχικά, ο Νταλί ασχολήθηκε με έναν αστακό και ένα τηλέφωνο το 1935 για ένα άρθρο του American Weekly, όπου του ζήτησαν να περιγράψει τις σκέψεις του για την αμερικανική κουλτούρα μέσα από σκίτσα. Ζωγράφισε έναν τρομοκρατημένο άνδρα που πάει να σηκώσει το τηλέφωνο και αντ’ αυτού σηκώνει έναν αστακό. Ο Edward James πολύ αργότερα θυμήθηκε μία σκηνή στην οποία ο Νταλί και η ερωμένη του Γκαλά έτρωγαν αστακό στο κρεβάτι και όπως πετούσαν τα κελύφη ακατάστατα από εδώ και από εκεί, ένα έπεσε πάνω στο… τηλέφωνο. Δεν ξέρουμε αν οι εραστές κοιτάχτηκαν με νόημα, πάντως ίσως η αρχική ιδέα ήρθε από ένα πραγματικό περιστατικό.

Μόνο 11 αντίγραφα υπάρχουν

Όταν ο Νταλί σχεδίασε το κόνσεπτ ο James προσέλαβε την εταιρία Green & Abbot να υλοποιήσει 11 αντίγραφα. Μία επιστολή από τον Ιούλιο του 1938 επιβεβαιώνει ότι ο James επέβλεπε την παραγωγή των αντικειμένων/έργων τέχνης, αποφασίζοντας για τις ποιότητες, τα χρώματα και τις ποσότητες.

Η ιδέα πίσω από το Τηλέφωνο Αστακό ίσως προήλθε και από την σχεδιάστρια μόδας Elsa Schiaparelli, η οποία συνεργάστηκε με τον Νταλί το 1937 για να δημιουργήσει ένα φόρεμα με έναν τυπωμένο αστακό στο μπροστινό σημείο και την ουρά να καταλήγει στρατηγικά ανάμεσα στα πόδια. Το φόρεμα σχεδιάστηκε από τη Schiaparelli και το μοτίβο του αστακού -που τυπώθηκε με μεταξοτυπία πάνω στο φόρεμα- έφτιαξε ο Νταλί. Το φόρεμα παρουσιάστηκε στη συλλογή Schiaparelli Summer/Fall, το 1937.

"Δεν καταλαβαίνω γιατί όταν παραγγέλνω ψητό αστακό, δεν μου φέρνουν ένα μαγειρεμένο τηλέφωνο"

Επτά από τα έντεκα είναι ολόλευκα τηλέφωνα, ενώ τέσσερα είναι μαύρα, και όλα “ζευγαρώνουν” με ζωηρά κόκκινους αστακούς. Το 1938, μάλιστα, ο Νταλί παρουσίασε έναν πραγματικό αστακό πάνω σε ένα κόκκινο τηλέφωνο στη Νέα Υόρκη. Κάθε αστακός πάνω από τα 11 τηλέφωνα είναι κούφιος και μία τρύπα έχει τοποθετηθεί στην ουρά ώστε να περάσει το καλώδιο. Κάποια από τα αντίγραφα βρίσκονται στο Λονδίνο (Tate Modern), στο Ρότερνταμ, στην Μινεάπολη, στο Γιοχάνεσμπουργκ και στην Λισαβόνα.

Ο ίδιος ο Νταλί εξηγεί σουρεαλιστικά στην αυτοβιογραφία του “The Secret Life of Salvador Dalí”: “Δεν καταλαβαίνω γιατί όταν παραγγέλνω ψητό αστακό στο εστιατόριο, δεν μου φέρνουν ένα μαγειρεμένο τηλέφωνο, δεν καταλαβαίνω γιατί η σαμπάνια είναι πάντα παγωμένη και γιατί τα τηλέφωνα που είναι τόσο φοβερά θερμά και κολλάνε στο άγγιγμα, δεν μπαίνουν κι αυτά σε ασημένιους κουβάδες με σπασμένο πάγο τριγύρω τους.”

Ο Νταλί έφυγε από τη ζωή το 1989, 7 χρόνια αφού είχε χάσει τη σύντροφο της ζωής του, Γκαλά και είχε αποπειραθεί να αυτοκτονήσει. Ο τάφος του - που είναι συγκλονιστικά λιτός και απέριττος - βρίσκεται μέσα στο Μουσείο, που ο ίδιος είχε ιδρύσει στην πόλη Figueres, όπου γεννήθηκε.

της Χριστίνας Τσατσαράγκου
Πηγή: news247.gr