Το ήλιον είναι ένα αέριο που σχεδόν όλοι το έχουμε ταυτίσει με τα μπαλόνια. Είναι αυτό που προσδίδει στα μπαλόνια την μαγική τους ιδιότητα να πετάνε και κάνει τα παιδιά να ξετρελαίνονται. Σίγουρα έχουμε στο μυαλό μας και μία εικόνα με την παρέα στο πάρτι να ρουφάει ήλιον και να αλλάζουν φωνές. Πόσο ακίνδυνο είναι αυτό και τι πρέπει να προσέχουμε στη χρήση του; Πλέον είναι τόσο κοινό στα πάρτι αλλά και τόσο εύκολη η πρόσβαση του —μπορεί κανείς να παραγγείλει από το ιντερνέτ μικρές φιάλες με ήλιον για να φουσκώσει μόνος του μπαλόνια— που καλό είναι να ξέρουμε τα βασικά για αυτό.
Λίγα ιστορικά στοιχεία για το ήλιο
Το ήλιο (He) ονομάστηκε έτσι από τον Ήλιο, επειδή ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά ως μια άγνωστη κίτρινη φασματική χαρακτηριστική γραμμή στο ηλιακό φάσμα, κατά τη διάρκεια της ηλιακής έκλειψης του 1868 στην Ινδία. Είναι το μοναδικό χημικό στοιχείο που βρέθηκε πρώτα έξω από τη Γη, πριν καταλάβουν πως υπάρχει και σε αυτή. Ως ευγενές αέριο είναι άχρωμο, άοσμο, άγευστο, μη τοξικό, ιδανικό, μονατομικό αέριο. Το ήλιο είναι το δεύτερο μετά το υδρογόνο, πιο άφθονο χημικό στοιχείο στο Σύμπαν. Όμως στη Γη, η ελαφρότητα του ηλίου προκάλεσε τη διαφυγή του από το νέφος αερίων και σκόνης που συμπυκνώθηκαν κατά τον σχηματισμό του πλανήτη, με αποτέλεσμα να είναι έτσι σχετικά σπάνιο.
Παρ’ όλο αυτά, υπήρχε σε μεγάλα αποθέματα κάτω από τις Αμερικανικές Μεγάλες Πεδιάδες, διαθέσιμο για εξόρυξη, ως παραπροϊόν του φυσικού αερίου. Έτσι για πολλά χρόνια οι ΗΠΑ παρήγαγαν πάνω από το 90% του ηλίου που χρησιμοποιούνταν εμπορικά σ' όλον τον κόσμο. Η χρήση του τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί κατά κόρον, κάτι που έχει οδηγήσει σε σχετική έλλειψή του, ενώ η τιμή του έχει εκτοξευτεί.
Που χρησιμοποιείται;
Μπορεί οι περισσότεροι να το ξέρουμε από τα μπαλόνια και τα αερόστατα, αλλά στην πραγματικότητα αυτή είναι η πιο «ασήμαντη» χρήση του. Το ήλιο χρησιμοποιείται ιατρικά για τη θεραπεία διαφόρων αναπνευστικών διαταραχών αλλά και για την αναισθησία. Το υγρό ήλιο, όντας πολύ ψυχρό χρησιμοποιείται στη λειτουργία του μαγνητικού τομογράφου (MRI).
Λόγω της χαμηλής του διαλυτότητας, είναι αναμεμιγμένο με τον παρεχόμενο αέρα σε εργάτες που δουλεύουν σε υψηλή ατμοσφαιρική πίεση, όπως στα υποβρύχια. Χρησιμοποιείται στην κρυογονική —είναι η μεγαλύτερη χρήση του, που καταναλώνει περίπου το 1/4 της παραγωγής του. Τέλος, έχει σημαντικό ρόλο για τους ερευνητές της κβαντομηχανικής, ενώ χρησιμοποιείται και στην κατασκευή ορισμένων πυρηνικών όπλων.
Όλες οι παραπάνω σημαντικές χρήσεις όμως, αφορούν κυρίως επιστήμονες. Εμείς το πιο πιθανό είναι να το χρησιμοποιήσουμε σε κάποιο πάρτι φουσκώνοντας μπαλόνια.
Εισπνοή ηλίου – Επιπτώσεις στον οργανισμό
Εισπνέεις ήλιον από ένα μπαλόνι και ως δια μαγείας η φωνή σου ακούγεται σαν ήρωα από καρτούν. Ξεκαρδιστικό! Φαίνεται διασκεδαστικό και ακίνδυνο, αλλά είναι;
Γιατί αλλάζει η φωνή μας αν εισπνεύσουμε ήλιον;
Τα κύματα ήχου ταξιδεύουν με μεγαλύτερη ταχύτητα με το ήλιο αφού είναι πιο ελαφρύ και λιγότερο πυκνό αέριο από ότι το κύριο συστατικό αέρα που αναπνέουμε, το άζωτο. Έτσι,αλλάζει προσωρινά η ποιότητα της φωνήςμας και ακούγεται πιο ψιλή και τσιριχτή, σαν ήρωες κινουμένων σχεδίων!
Κίνδυνοι από την εισπνοή ηλίου από μπαλόνι
Αν ρουφήξουμε μια ανάσα από ένα μπαλόνι με ήλιον, το πιο πιθανό είναι ότι δεν θα καταλάβουμε απολύτως τίποτα. Όμως αν η ποσότητα ηλίου που εισπνεύσουμε είναι μεγάλη τότε μπορεί να προκληθεί ζαλάδα ακόμα και ασφυξία. Άλλες παρενέργειες είναι η ναυτία, ο έμετος και η απώλεια των αισθήσεων.
Πριν πανικοβληθείτε, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι το ήλιο ως ευγενές αέριο είναι άχρωμο, άοσμο, μη τοξικό και ακίνδυνο! Τότε; Όλες οι παραπάνω παρενέργειες δεν οφείλονται στη βλαπτικότητα του ηλίου. Η αίτια είναι η έλλειψη οξυγόνου. Με κάθε εισπνοή ηλίου, το οξυγόνο «εκτοπίζεται» για χάρη του. Ως αποτέλεσμα, προκαλείται σοβαρή μείωση των επιπέδων οξυγόνου στον οργανισμό. Ουσιαστικά, όταν κάποιος εισπνέει ήλιον, στερεί οξυγόνο απ’ τον οργανισμό του. Εάν αυτό συμβεί πολύ γρήγορα, το άτομο μπορεί να λιποθυμήσει. Δευτερογενώς, το άτομο κινδυνεύει να χτυπήσει από την πτώση. Η ναυτία, ο έμετος και η απώλεια αισθήσεων οφείλονται επίσης στην παρατεταμένη στέρηση οξυγόνου.
Θανάσιμος κίνδυνος
Κάτι που μπορεί να γίνει πραγματικά επικίνδυνο είναι η εισπνοή ηλίου απευθείας από φιάλη. Οι φιάλες που περιέχουν το ήλιο λειτουργούν με συστήματα υψηλής πίεσης. Αν κάποιος προσπαθήσει να εισπνεύσει απευθείας από εκεί, η υψηλή πίεση θα αποβεί μοιραία, καταστρέφοντας του πνεύμονες.
Σιδερένιες φιάλες ήλιον – είναι εύφλεκτες/εκρηκτικές;
Πολύ πιθανό να θέλει κανείς να φουσκώσει μόνος του μπαλόνια με ήλιον για το πάρτι ή το event του και να δημιουργήσει εκείνος τη διακόσμηση. Το ήλιο, έρχεται σε μια βαριά, σιδερένια φιάλη με σύστημα υψηλής πίεσης. Απλά με μια βαλβίδα, φουσκώνει κανείς πανεύκολα τα μπαλόνια. Μετά όμως, τι γίνεται η άδεια φιάλη; Μπορεί να πεταχτεί στα σκουπίδια ή είναι εύφλεκτη; Ή ακόμα χειρότερα μήπως μπορεί να προκαλέσει έκρηξη, όπως μια άδεια φιάλη υγραερίου; Η απάντηση είναι όχι, καθώς το ήλιο δεν είναι εύφλεκτο υλικό. Αν προετοιμαστεί σωστά, η φιάλη ήλιον είναι ανακυκλώσιμη.
Διασκέδαση με προσοχή
Άρα, αν είναι κανείς προσεκτικός μπορεί και να φουσκώσει μόνος του μπαλόνια με φιάλη αλλά και να διασκεδάσει με την παρέα αλλάζοντας τη φωνή του.
Όλα θέλουν προσοχή και φυσικά ένα μέτρο. Λίγες εισπνοές ηλίου από ένα μπαλόνι, με διακοπή για βαθιές, καθαρές ανάσες, το μόνο που θα μας προκαλέσει είναι πολύ γέλιο!
