Χάρτινα καλαμάκια: Τα «παντοτινά» χημικά που περιέχουν και οι κίνδυνοι για την υγεία και το περιβάλλον

«Παντοτινά χημικά» που περιέχουν τα χάρτινα καλαμάκια φαίνεται πως ανατρέπουν την πεποίθηση ότι οι εναλλακτικές -στα πλαστικά καλαμάκια- λύσεις είναι πιο φιλικές προς το περιβάλλον και τον άνθρωπο.

Η έρευνα των Βέλγων ερευνητών, η πρώτη του είδους της στην Ευρώπη, πραγματοποιήθηκε εξετάζοντας καλαμάκια από 39 μάρκες, στα οποία εντοπίστηκαν χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για να κάνουν τα καθημερινά προϊόντα ανθεκτικά στο νερό, στη θερμότητα και στους λεκέδες.

Η έρευνα έχει προκαλέσει παγκόσμια ανησυχία, καθώς αυτές οι χημικές ουσίες, γνωστές ως PFAS, εντοπίζονται στα χάρτινα καλαμάκια, αλλά και σε αυτά που κατασκευάζονται από μπαμπού.

Η έρευνα που «καίει» τα χάρτινα καλαμάκια

«Τα καλαμάκια από φυτικά υλικά, όπως το χαρτί και το μπαμπού, συχνά διαφημίζονται ως πιο βιώσιμα και φιλικά προς το περιβάλλον από αυτά που κατασκευάζονται από πλαστικό», δήλωσε ο Thimo Groffen, Ph.D., συγγραφέας της μελέτης και περιβαλλοντικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας.

«Ωστόσο, η παρουσία σε αυτά PFAS», που μπορούν να χαρακτηριστούν ως παντοτινά χημικά, καθώς χρειάζεται πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα για να διασπαστούν, δείχνει πως «ο ισχυρισμός ότι αυτά τα καλαμάκια δεν είναι βλαβερά δεν είναι απαραίτητα αληθής».

Ίσα-ίσα, τα πορίσματα της έρευνας εκτιμούν ότι τα καλαμάκια από χαρτί και μπαμπού περιέχουν αυτές τις δυνητικά επιβλαβείς ουσίες.

Τι είναι τα PFAS;

Τα PFAS είναι η συντομογραφία για τις υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες.

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, περιλαμβάνουν πάνω από 4.700 χημικές ουσίες και αποτελούν ομάδα ανθρωπογενών ουσιών που χρησιμοποιούνται ευρέως και συσσωρεύονται με την πάροδο του χρόνου στους ανθρώπους και στο περιβάλλον. Οι ουσίες αυτές είναι γνωστές και ως «παντοτινά χημικά», καθώς είναι εξαιρετικά ανθεκτικές όταν βρίσκονται στο περιβάλλον και στους οργανισμούς. Μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα υγείας, όπως βλάβη στο ήπαρ, παθήσεις του θυρεοειδούς, παχυσαρκία, προβλήματα γονιμότητας και καρκίνο, αναφέρουν έρευνες.

Η Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Πολιτειών (EPA) αναφέρει ότι τα PFAS χρησιμοποιούνται ευρέως και παραμένουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα στο περιβάλλον, κάτι που σημαίνει ότι βρίσκονται στο αίμα ανθρώπων και ζώων σε όλο τον κόσμο, καθώς και στον αέρα, στο νερό, στο έδαφος και σε χαμηλά επίπεδα σε τρόφιμα, σε συσκευασίες και σε οικιακά προϊόντα.

Πού βρίσκονται συνήθως τα PFAS;

Σύμφωνα με τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), τα PFAS μπορεί να βρεθούν σε εκατοντάδες προϊόντα που χρησιμοποιούμε καθημερινά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, έχουν εγκριθεί για χρήση σε περιορισμένες ποσότητες από τον FDA, όπως στις συσκευασίες τροφίμων. Βρίσκονται συνήθως σε:

• Υφάσματα και μοκέτες ανθεκτικά στους λεκέδες και στο νερό
• Προϊόντα καθαρισμού
• Χρώματα
• Αφρούς πυρόσβεσης
• Μαγειρικά σκεύη
• Συσκευασίες τροφίμων
• Εξοπλισμό επεξεργασίας τροφίμων

Τα καλαμάκια μπορούν να χρησιμοποιούνται για 10 με 20 λεπτά

Μιλώντας σε εκπομπή στον τηλεοπτικό σταθμό της ΕΡΤ, προ ολίγων ημερών, ο καθηγητής Αναλυτικής Χημείας στο ΕΚΠΑ Νίκος Θωμαΐδης εξήγησε ότι «ζούμε πρακτικά σε έναν χημικό κόσμο, επομένως η έκθεση σε χημικά αποτελεί μια πραγματικότητα εδώ και πολλά χρόνια. Και, φυσικά, αυτό είναι αντικείμενο μελέτης πάρα πολλών ομάδων διαχρονικά και έχει μπει στο στόχαστρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με μεγάλα προγράμματα».

«Κάθε συσκευασία που έρχεται σε επαφή με τρόφιμο μπορεί να δώσει κάποιες χημικές ουσίες μέσω ''μετανάστευσης'' από το υλικό στο τρόφιμο», εξήγησε και τόνισε ότι «δεν είναι τόσο μεγάλη η επικινδυνότητα από τη χρήση τους για 10 λεπτά ή για 20 λεπτά».

Τα υψηλότερα επίπεδα PFAS βρέθηκαν στα χάρτινα καλαμάκια, με το 90% όλων των εμπορικών σημάτων να περιέχουν PFAS. Βρέθηκαν, επίσης, σε ποσοστό 80% σε καλαμάκια από μπαμπού, 75% σε καλαμάκια από πλαστικό και 40% σε καλαμάκια από γυαλί.

Δεν υπήρχαν PFAS σε καλαμάκια από ανοξείδωτο ατσάλι, που σύμφωνα με την έρευνα είναι δυνητικά τα λιγότερο επιβλαβή.

Ποιοι κίνδυνοι για την υγεία συνδέονται με τα PFAS;

Ενώ οι επιστήμονες εξακολουθούν να εργάζονται για να προσδιορίσουν τον βαθμό στον οποίο τα PFAS επηρεάζουν εμάς, τα ζώα και το περιβάλλον μας, συνδέονται ήδη με έναν κατάλογο προβλημάτων για την υγεία, όπως:

• Mειωμένη γονιμότητα ή αυξημένη υψηλή αρτηριακή πίεση σε εγκύους.
• Αναπτυξιακές επιδράσεις σε παιδιά, συμπεριλαμβανομένου του χαμηλού βάρους κατά τη γέννηση του παιδιού.
• Αυξημένος κίνδυνος ορισμένων μορφών καρκίνου, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του προστάτη, των νεφρών και των όρχεων.
• Μειωμένη ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να καταπολεμά τις λοιμώξεις.
• Αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης και/ή κίνδυνος παχυσαρκίας.